دیس گرافی اکتسابی (آگرافی) یا اختلال نوشتاری اکتسابی چیست؟یک مشکل عصب زاد،مجموعه ای از اختلالات نوشتن است که از ضایعه مرکزی یا محیطی سیستم عصبی ناشی می شود.
اینکه دیس گرافی کمترین توجه را از سوی محققان بخود جلب کرده است.
احتمالا این است که گفتار کانال ارتباطی مهمتری از نوشتار تلقی می شود
و نوشتار چه به لحاظ ترتیب فراگیری و چه از نظر سازمان بندی عصبی نسبت به گفتار ثانویه است.
دلیل دیگری که میتوان ذکر کرد این است که نوشتار یک مهارت اکتسابی است که همه افراد آن را فرا نمی گیرند.
اکسنر (Exner) فرض کرد که کارکرد نوشتن در قاعده دوم پیشانی چپ کنترل می شود.
ورنیکه و دژرین با وی مخالفت کردند به این دلیل که :
زبان نوشتاری چه به لحاظ تکوین نوعی (phylogenetic) و چه به لحاظ تکوین فردی (ontogenetic) یک مهارت اکتسابی ثانویه است
حرکات نوشتاری چیزی بیش از کپی کردن زبان شفاهی نیست .
نوشتن مجموعه ای از مهارتهاست که هر مهارت به طور جداگانه در مغر قرار دارد.
هکان (Hecaen) و آنجل ارگوس (Angel Ergus) در مورد نوروپاتولوژی دیس گرافی نشان دادند که
هر جا لوب آهیانه در ترکیب لوب های ضایعه دیده وارد می شد دیسگرافی شدید تر بود.
مثلا آهیانه پس – سری، پیشانی آهیانه و یا آهیانه گیجگاهی –
به طور کلی در ضایعات برزگتر وخلفی تر درجه شدت دیس گرافی افزایش می یافت.
سوال اصلی در مورد نوروآناتومی دیس گرافی اکتسابی (آگرافی) یا اختلال نوشتاری اکتسابی این است که آیا نیمکره چپی است یا نیمکره راستی؟
در اینجا دو نکته وجود دارد :
زبان نیمکره چپی است.
کنترل حرکات در نیمکره چپ انجام می شود.
پس نوشتن که در ترکیب زبان و حرکات است باید نیمکره چپی باشد.
بر اساس چنین استنتاجی دیس گرافی باید فقط در ضایعات نیمکره چپ دیده شود
در صورتی که شواهد بالینی حاکی از وجود دیس گرافی اکتسابی (آگرافی) یا اختلال نوشتاری اکتسابی ناشی از ضایعات نیمکره راست نیز می باشد.
به نظر می رسد که بخش اصلی عملکرد نوشتن به ویژه فرمول سازی نمادین در نیمکره چپ انجام می گیرد
فقط فرآیندهای فرعی و کمکی مانند ادراک فضایی و عملیات اتوماتیک مورد نیاز برای یک فعالیت نوشتاری در نیمکره راست انجام می گردد .
افراد با ضایعه نیمکره راست مشکلا ت خطاطی دارند مانند :
غیر عادی بودن حاشیه ها نوشتن
(به شمت چپ یا بالای کاغذ ، روی خط نمی نویسند و شیب میروند، بدخط نویسی ، ضربه های اضافی قلم و آگنوزی و…… از سمت چپ کاغذ و سایر مشخصات نامناسب فضایی( در مجموع به نظر می رسد که نقش نیمکره راست در نوشتن یک نقش کلید و اساسی می باشد و با این حال تحقیقات بیشتری برای روشن کردن این موضوع مورد نیاز است.
سوال دیگری که در رابطه با نوروآناتومی دیس گرافی مطرح می شود این است که
آیا دیس گرافی اکتسابی (آگرافی) یا اختلال نوشتاری اکتسابی در ضایعات قدامی و خلفی نیمکره چپ تفاوتی دارد؟
بنسون و گشویند دیس گرافی را به دو گروه خلفی و قدامی (از لحاظ محل ضایعه) تقسیم کردند که موازی با دسته بندی خلفی و قدامی آفازی است.
در ضایعات قدامی:
غلط نویسی املایی کلمات ، بی دستوری و برخی ناهنجاری های مکانیکی (ناشی از ناشیگری دست غیر برتر در حرکات نوشتن) دیده می شود.
در ضایعات خلفی:
شکل حروف به خوبی و درستی نوشته می شود،خطاها املایی ، خطا درترتیب صداهای کلمات و حذف کلمات دیده می شود.
گوگلاس و کاپلان نیز تمایز جالبی بین نوشتن در آفازی بروکا (قدامی) و در آفازی ورنیکه (خلفی) قائل شدند.
حروف کتابی بزرگ در آفازی بروکا ، حروف شکسته در آفازی ورنیکه.
سوال دیگر در مورد نوروآناتومی دیس گرافی اکتسابی (آگرافی) یا اختلال نوشتاری اکتسابی مربوط به قشری بودن یا زیر قشری بودن آن است.
اخیرا توجه محققان به مسئله نقش ساختارها زیر قشری در کارکرد زبان جلب شده است.
به ویژه نقش تالاموس که ضایعات آن منجر به آفونی موقت ، آفازی روان ، آنومی توام با تکرا نابجا (perseveration) و نقایص حافظه کلامی می شود.
موارد پارکینسون یا میکروگرافی گزارش شده اند که میکروگرافی را ناشی از فقدان توان فیزیکی لازم برای به اجرا در آوردن نویسه های صحیح دانسته اند.
سندرم گرستمان (Gerstmann Syndrome)
این سندروم چهار علامت رفتاری دارد
آگنوزی انگشتان (finger Agnosia)
اختلال جهت یابی چپ و راست (Right , Left Disorientation)
محاسبه پریشی (Acalculia)
دیس گرافی اکتسابی (آگرافی) یا اختلال نوشتاری اکتسابی
نکته جالب توجه و قابل بحث در رابطه با این سندروم این است که آیا یک مکانیزم واحد مسئول ایجاد هر چهار علامت است
یا خیر؟
برخی ار محققان پیشنهاد کرده اند که یک ضایعه آهیانه ای چپ باعث اختلال در توالی های فضایی زمانی می شود که توجیه کننده همه این علائم است.
سوال دیگر این است که آیا دیس گرافی سندروم گرستمن با دیس گرافی اکتسابی (آگرافی) یا اختلال نوشتاری اکتسابی دیگر متفاوت است یا خیر؟
بر اساس یافته های تحقیق بنسون و گشویند دیس گرافی آپراکسیک ) نوعی دیس گرافی که در آن شکل بندی حروف با مشکل روبروست( با اسن سندرم ارتباط دارد.
اما سایر تحقیقات نشان داد که هر نوع دیسگرافی ممکن است در این سندروم دیده شود.
در وضعیت های آشفتگی مغزی ناشی از ضربه ، انسفالواتی متابولیکی و مسمومیت ها خصوصا با شروع سریع ، مشکلات نوشتاری بارزتر از مشکلات گفتاری هستند.
در مقایسه بین آفازی ، زوال مغزی ، آپراکسی گفتار و آشفتگی مغزی، افراد آشفته مغزی آسیب نوشتاری بارزتری داشتند.
در اینجا توصیف مختصری از انواع دیس گرافی ذکی می شود
دیس گرافی اکتسابی (آگرافی) یا اختلال نوشتاری اکتسابی خالص
هرگاه دیس گرافی همراه با آفازی، آلکسی،آپراکس یا نقایص فضایی ساختمانی نباشد آن را خالص گویند.
هوش و عملکرد حرکتی بیمار نیز عادی است.
البته وجود همچین سندرومی زیر سوال است.
دیس گرافی اکتسابی (آگرافی) یا اختلال نوشتاری اکتسابی آپراکسیک (ApraxicDysgarphia)
اگر نقایص نوشتن را به دو گروه تقسیم کنیم شامل
اختلالات شکل بندی حروف و اختلال املای حروف،
در این صورت دیس گرافی اکتسابی (آگرافی) یا اختلال نوشتاری اکتسابی آپراکسیک عبارت است از آسیب انتخابی در شکل دادن به حروف،یعنی بیمار به جای حروف طرح های بی معنی رسم می کند.
فرض بر این است که در این نوع دیس گرافی “الگوهای حرکتی خط” که توسط برنامه های حرکتی تشکیل می شود، دراثر ضایعات موضعی آسیب می بیند.
دیس گرافی اکتسابی (آگرافی) یا اختلال نوشتاری اکتسابی فونولژیک
بیماران با دیس گرافی واجی می توانند کلمات نا منظم را به طور صحیح بنویسند
اما در نوشتن غیر کلمه ها یا کلمات کاذب مشکل دارند.
در این بیماران قواعد تبدیل واج به نویسه مشکل دارد.
دیس گرافی اکتسابی (آگرافی) یا اختلال نوشتاری اکتسابی عمیق (Deep Dysgraphia)
به نظر می رسد که این سندرم گونه ای از دیس گرافی واجی است با این تفاوت که فرد داری پاراگراف های بی معنایی است.
دیس گرافی اکتسابی (آگرافی) یا اختلال نوشتاری اکتسابی سطحی واژگانی
اختلال نوشتن در این نوع دیس گرافی در نوشتن و املای کلمات نامنظم نشان داده می شود.
یعنی کلماتی که از قواعد معمولی تبدیل صدا به حرف تبعیت نمی کنند.
روش های ارزیابی نوشتن دردیس گرافی اکتسابی (آگرافی) یا اختلال نوشتاری اکتسابی
نوشتن به صوریت بخشی از یک آزمون جامع ارزیابی می شود
آزمون هایی مانند PICA ، BDAE ، WAB ،آزمون زبان پریشی فارسی و BAT(Bilingual Aphasia Test)
همگی یک زیر آزمون نوشتن دارند
نمونه ای از آزمون نوشتن اینجا ذکر می گردد:
توصیف تصویر :
از آزمودنی می خواهیم که به مدت ۲ دقیقه هر چیز می تواند در مورد وقایع یک تصویر خاص که جلوی او قرار داده می شود بنویسد.
نوشتن اتوماتیک :
نوشتن نام و آدرس آزمودنی
دیکته نویسی کلمات :
از آزمودنی می خواهیم که هریک از ۲۱ کلمه ضبط شده روی نوار را بنویسد
۱ کم بسامد و نامنظم هستند( / ۱ پر بسامد و نامنظم، ۴ / ۱ کم بسامد و منظم ، ۴ / ۱این کلمات پر بسامد و منظم، ۴ / )یک چهارم
دیکته نویسی جملات :
از آزمونی می خواهیم که هر یک از ۵ جمله گفته شده در ضبط صوت را بنویسد.
دیکته نویسی نویسه ها :
هر یک از ۵ نویسه ضبط شده روی نوار باید توسط آزمودنی نوشته شوند
کپی کردن جملات :
کپی کردن کلمات
کپی کردن نویسه ها
روش تحلیل در ارزیابی نوشتن
بر اساس موارد زیر صورت می گیرد
خطا در شکل دادن به نویسه ها :
جانشینی و اضافه کردن،حذف،دوباره نویسی شناسایی خطاهای نویسه توسط بیمار تصحیح خطاها توسط بیمار
بزرگ نویسی حذف کلمات جانشین کردن کلمات اضافه کردن کلمات کلمات بی معنی تعداد نویسه در کلمه تعدادکلمه در جمله
نکات مورد نظر در ارزیابی بینایی فضایی نوشتن :
فاصله از حاشیه بالا
پهنای حاشیه چپ
پهنای حاشیه از راست
بلندی نویسه ها
فاصله بین نویسه ها
فاصله بین کلمات
شیب و سراشیبی خط
درصد نویسه های منحرف شده از شیب
تعداد نویسه ها در هر انحراف