قوانین روانی گفتار
برنامه ی قوانین روانی یک رویکرد درمانی برای لکنت می باشد
این رویکرد دربرگیرنده ی چندین استراتژی و نماد های بینایی مختلفی می باشد.
هر یک از استراتژیها با هدف بهبود جنبه ی خاصی از تظاهرات لکنت مورد استفاده قرار می گیرند.
سن مورد استفاده دربرنامه قوانین روانی:
کودکان پیش دبستانی و کودکان در مقاطع اولیه دبستان
اجزا رویکرد قوانین روانی:
قوانین عمومی یا universal rules :
در تمام مراجعین کاربرد دارد (قوانین ۱و ۲و ۳ )
قوانین اولیه یا primary rules :
در مراجعینی کاربرد دارد که تنس زیادی در صحبت کردن دارند . استفاده از این قوانین منوط به توصیف فیزیولوژی گفتار می باشد. (قوانین ۴و ۵ و ۶ )
قوانین ثانویه یا secondary rules :
در مراجعینی کاربرد دارد که رفتارهای ثانویه دارند. (قانون ۷ )
هدف روش قوانین روانی گفتار
هدف غایی این رویکرد ایجاد یک ارتباط موثر می باشد نه صرفا کاهش درصد لکنت یا بهبود روانی گفتار.
در این رویکرد از نماد های بینایی برای بهبود نتایج درمانی استفاده می شود که هر یک از قوانین نماد دستی خاص خود را دارا می باشند که در بخش های بعدی به آنها اشاره می کنیم.
درآغاز استفاده از این رویکرد باید بررسی کنیم کودک کدام یک از قوانین موجود در این رویکرد را نقض کرده است و براساس آن نقطه ی شروع درمان را مشخص می کنیم.
قوانین عمومی :
- آهسته صحبت کن (گفتار لاک پشتی) !!!
در کودکانی که سرعت گفتار بالایی دارند کاربرد دارد.
مزیت این قانون این است که فرصت بیشتری را در اختیار کودک قرار می دهد.
کودک در آن مدت زمان گفتار خود را مونیتور یا به اصطلاح وارسی می کند تا میزان تظاهرات لکنت نظیر تکرار و کشیده گویی به حداقل برسد یا به کل حذف کند.
مراحل اجرای قوانین روانی گفتار
مفهوم سازی :
در ابتدا باید مقصود خود را به روشنی برای کودک بیان کنیم
بدین منظور در جلسه ی درمان می توانیم از موارد نمادینی نظیر حلزون ، ماشین سالم یا لاک پشت برای مفهوم سازی آهسته صحبت کردن استفاده کنیم .
برای مفهوم سازی سریع صحبت کردن نیز می توانیم از نماد خرگوش یا اسب ، ماشین تصادف کرده یا هر چیزی که توجه کودک را نسبت به سریع صحبت کردن جلب کند استفاده کنیم.
شخصیت های کارتونی در آموزش این مفاهیم می تواند کمک کننده باشد .
مقایسه ی دو مفهوم :
در این قسمت سریع صحبت کردن یا گفتار خرگوشی ( بسته به نماد هایی که در مرحله ی قبل استفاده کردیم) را با آهسته صحبت کردن یا گفتار لاک پشتی مقایسه میکنیم .
در اینجا درمانگر توام با سریع صحبت کردن لکنت می کند ( بسته به تظاهرات لکنتی که کودک نشان می دهد مانند گیر، تکرار، کشیده گویی).
زمانی می توانیم یک داستان با این مفاهیم برای کودک بازگو کنیم که بتواند تفاوت این دو مفهوم را به خوبی برای کودک نشان دهد .
جملات خود را بسته به سن کودک تنظیم کنید .
در زیر نمونه ای از مکالمه بین درمانگر و کودک پیش دبستانی را مشاهده می کنید .
| نمونه ای از مکالمه بین کودک ( پیش دبستانی ) و درمانگر ملاحظات بالینی |
نمونه ای از مفهوم سازی در یک جلسه ی درمان :
| درمانگر | یه روز خرگوش کوچولو چون داشت خیلی تند تند راه می رفت خورد زمین ، ما هم بعضی وقت ها که تند تند صحبت می کنیم نمی تونیم صاف حرفامون رو بگیم و هعی مثل خرگوش کوچولو تو حرف زدنامون می خوریم زمین مثلا به جای اینکه بگیم من سیب خوردم (درمانگر این جمله را به آرامی و بدون لکنت تلفظ می کند) می گیم : من سیب خوردم (درمانگر این جمله را سریع و همراه با تظاهرات لکنت بیان می کند ) و گفتارمون خرگوشی میشه حالا با دقت گوش کن ببین من خرگوشی میگم یا نه ؟ | در این قسمت سعی بر آن است تا کودک مفهوم تند تند صحبت کردن را متوجه شود. |
| درمانگر | من امروز صبحونه خوردم ( درمانگر با سرعت جمله را بیان می کند) | هدف از این مرحله تشخیص گفتار خرگوشی یا همان سریع صحبت کردن می باشد. |
| کودک | خرگوشی شد | |
| درمانگر | درسته خرگوشی شد !!!! | می توان برای تاکید اینکه گفتار خرگوشی گفتار مرجع نیست از لحن یا حالت چهره ی غمگین استفاده کنیم. |
| درمانگر | برای اینکه بتونیم صاف حرفامون رو بگیم باید مثل لاک پشت کوچولو که آروم آروم راه میره ما هم آروم آروم صحبت کنیم مثلا بگیم : من امروز صبحانه خوردم (درمانگر آهسته و بدون لکنت کردن جمله را بیان می کند ) حالا با دقت گوش کن ببین من لاک پشتی میگم یا خرگوشی ؟ من امروز با دوچرخه رفتم پارک؟ | هدف از این بخش مفهوم سازی گفتار لاک پشتی یا همان آهسته سخن گفتن است |
| کودک | لاک پشتی بود | |
| درمانگر | آفرین درسته لاک پشتی گفتم. |
آگاه سازی :
هدف از این مرحله این است که کودک را نسبت به رعایت نکردن قانون مورد نظر درگفتار خودش ، آگاه کنیم.
آگاه سازی ۴ مرحله دارد :
۱– درمانگر خودش خودش را قضاوت می کند :
در این مرحله درمانگر لکنت می کند و خودش خودش را قضاوت می کند .
به نمونه ی زیر توجه کنید
۲ – درمانگر صحبت می کند ، کودک قضاوت می کند.
برای پاسخ های درست کودک می توانید پاداش درنظر بگیرید
۳ – کودک صحبت می کند ، درمانگر قضاوت می کند .
۴ – کودک خودش خودش را قضاوت می کند.
برای پاسخ های درست کودک می توانید پاداش درنظر بگیرید
| الان میخوایم یه بازی بکنیم ، بازی اینجوریه که من یه جمله میگم( به جای جمله میگم می توانیم بگوییم من حرف میزنم) ازت میخوام با دقت گوش کنی بعد من باید بهت بگم خرگوشی گفتم یا لاک پشتی اگه من اشتباه گفتم بهم بگو | درمانگر | |
| درمانگر باسرعت این جمله را بیان می کند | امروز من صبحونه مربا خوردم | درمانگر |
| عه خرگوشی شد !!!!! | درمانگر | |
| یه جمله ی دیگه میگم ، بعد دوباره باید من بهت بگم خرگوشی گفتم یا لاک پشتی | درمانگر | |
| درمانگر جمله را به آهستگی بیان می کند. | امروز من با دوستم رفتم دوچرخه سواری | درمانگر |
| عه لاک پشتی گفتم | درمانگر | |
| حالا من یه جمله میگم ، تو بهم بگو خرگوشی گفتم یا لاک پشتی | درمانگر | |
| درمانگر این جمله را به آهستگی بیان می کند. | من و خواهرم توپ بازی کردیم | درمانگر |
| لاک پشتی گفتی | کودک | |
| می توان برای پاسخ های درست کودک پاداش در نظر گرفت. | افرین لاک پشتی بود | درمانگر |
| یه جمله ی دیگه میگم بعد دوباره بهم بگو که لاک پشتی گفتم یا خرگوشی | درمانگر | |
| درمانگر این جمله را سریع می گوید. | من امروز نقاشی کشیدم | درمانگر |
| خرگوشی گفتی | کودک | |
| آره خرگوشی گفتم | درمانگر | |
| می توان صدای کودک را ضبط کرد و برای بازخورد دادن استفاده کرد | حالا تو صحبت کن ، من بهت بگم خرگوشی گفتی یا لاک پشتی | درمانگر |
| مامانم دیروز برام یه ماشین قرمز گرفت و من باهاش کلی بازی کردم (صحبت کودک را قظع نکنید و بعد از اینکه کودک صحبتش را تمام کرد به او بازخورد دهید) | کودک | |
| خرگوشی گفتی !!!!! | درمانگر | |
| برای آخرین مرحله بازیمون ، تو صحبت می کنی بعد باید به من بگی خرگوشی گفتی یا لاک پشتی؟ مثلا بهم بگو وقتی میری تولد چیکار میکنی؟ | درمانگر | |
| با دوستام بازی می کنم بعدش باهم کیک می خوریم و ………… | کودک | |
| خرگوشی شد | کودک | |
| می توان برای پاسخ های درست کودک پاداش در نظر گرفت. | آره خرگوشی گفتی | درمانگر |
مدل دهی در روش قوانین روانی گفتار
بعد از اینکه کودک از سریع صحبت کردن در گفته هایش به یک آگاهی نسبی رسید می توانیم رفتار مطلوب را در کودک شکل دهیم .
در این مرحله از کودک انتظار می رود از سرعت درمانگر که سرعت معیار می باشد تقلید کند .
بدین منظور می توانیم از یک مکالمه ی ساختار یافته استفاده کنیم .
به مکالمه ی زیر دقت کنید.
| درمانگر | من می خوام بهت کمک کنم که مثل لاک پشت کوچولو آروم آروم صحبت کنی تا بتونی صاف حرفاتو بگی. دوست داری باهم لاک پشتی حرف زدن رو تمرین کنیم ؟ | |
| کودک | بله | |
| درمانگر | میخوام به سوالایی که میپرسم جواب بدی و ازت میخوام وقتی داری به سوالا جواب میدی مواظب باشی خرگوشی نگی. | |
| درمانگر | تو این شکل بچه ها دارن چیکار می کنن؟ | تصویر شماره ۱ را نشان دهید. |
| کودک | دارن دوچرخه سواری میکنن | کودک به سرعت جمله را بیان می کند. |
| درمانگر | بچه ها دارن دوچرخه سواری میکنن ، یبار دیگه مثل من لاک پشتی بگو . | |
| کودک | بچه ها دارن دوچرخه سواری میکنن. | |
| درمانگر | آفرین لاک پشتی گفتی ، جواب بقیه ی سوالا رو هم اینجوری لاک پشتی بگو و اینکه ازت میخوام بجای اینکه بگی مثلا دوچرخه سواری میکنن بگی بچه ها دارن دوچرخه سواری میکنن | |
| درمانگر | دختر کوچولو داره چیکار میکنه ؟ | تصویر شماره ۲ را نشان دهید. |
| کودک | دختر کوچولو داره شمع فوت میکنه | کودک به سرعت جمله را بیان می کند. |
| درمانگر | بیا باهم دیگه بگیم : دختر کوچولو داره شمع فوت میکنه | کودک و درمانگر همزمان باهم جمله را تکرار می کنند. می توان این عمل را چندین بار تکرار کرد. |
| درمانگر | تو این شکل بچه ها دارن چیکار می کنن ؟ | تصویر شماره ۳ را نشان دهید. |
| کودک | بچه ها دارن توپ بازی می کنن. | |
| درمانگر | آفرین لاک پشتی گفتی | |
| درمانگر | تو این شکل دختر داره چیکار میکنه ؟ | تصویر شماره ۴ را نشان دهید. |
| کودک | دختر داره به جوجه ها غذا میده | |
| درمانگر | آفرین لاک پشتی گفتی |
نماد بینایی در برنامه قوانین روانی:
در این مرحله از قوانین روانی از نماد دستی برای نشان دادن سریع صحبت کردن و آهسته صحبت کردن استفاده می شود.
این نماد را خود با دستتان برای کودک اجرا کنید
نماد دستی از قوانین روانی برای آهسته صحبت کردن :
قبل از شروع مکالمه ساختار یافته ، درباره ی نماد های دستی و روش استفاده از آن با کودک صحبت کنید .
نمونه ای از کاربرد قوانین روانی با نماد های دستی در زیر آورده شده است.
بعد از تبین نماد های دستی به کودک ، در هر جای مکالمه که کودک سریع یا آهسته صحبت می کند از نماد های دستی مربوطه بدون بازخورد کلامی استفاده کنید.
اگر نماد دستی برای کودک جذاب نباشد می توان از نماد بینایی گوش خوشحال و ناراحت استفاده کرد :
درمانگر | ادامه ی مکالمه ی قبلی …… الان وقتی با دستم اینجوری بهت علامت دادم یعنی داری خرگوشی حرف میزنی و باید دوباره مثل لاک پشت کوچولو آروم تر حرفتو تکرار کنی . وقتی لاک پشتی بگی گوش من خوشحال میشه ، این شکلی میشه (تصویر گوش خوشحال را به او نشان دهید.) قبل از اینکه سوالامونو ادامه بدیم بهم بگو اگه خرگوشی صحبت کردی من چطوری بهت علامت میدم؟ | در این قسمت کودک را با نماد ها و کاربرد آنها آشنا می کنیم . قبل از شروع مکالمه می توانید از کودک بخواهید نماد های دستی مربوط به لاک پشتی صحبت کردن را نشان دهد . |
| کودک | کودک متوجه منظور درمانگر شده است. | |
| درمانگر | ادامه ی سوالامون رو شروع کنیم ؟ آماده ای ؟ | |
| کودک | بله | |
| درمانگر | این پسر بچه ای که نشسته داره چیکار میکنه ؟ | تصویر شماره 5 را نشان دهید |
| کودک | پسر بچه داره نقاشی میکشه | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد. | |
| درمانگر | تو این شکل پسر بچه داره چیکار میکنه ؟ | تصویر شماره ی ۶ را شنان دهید |
| کودک | پسر کوچولو داره به گل آب میده | کودک جمله را سریع بیان میکند. |
| درمانگر | ||
| کودک | پسر کوچولو داره به گل آب میده. | کودک جمله را آهسته بیان میکند. |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| درمانگر | پسر کوچولو داره چیکار میکنه ؟ | تصویر شماره ی ۷ را نشان دهید |
| کودک | پسر کوچولو داره دندوناشو مسواک میزنه | کودک جمله را آهسته بیان میکند. |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| تمرین آهسته صحبت کردن در سطح مکالمه | ||
| درمانگر | آفرین تا الان خیلی عالی گفتی من خیلی لاک پشتی حرف زدنت رو دوست داشتم الان می خوام چند تا سوال دیگه ازت بپرسم . میخوام که جواباشو بهم لاک پشتی و صاف بگی. اگه لاک پشتی گفتی این عکسو نشون میدم و اگه خرگوشی گفتی با این علامت بهت میگم . سوالام اینجوریه مثلا میگم اسم دوستت چیه ؟ اگه مثلا اسم دوستت ساراعه تو باید بهم اسم دوست من ساراعه . دوست دارم زیاد حرف بزنی . شروع کنیم ؟ | |
| کودک | بله | |
| درمانگر | چند تا خواهر و بردار داری ؟ | |
| کودک | من دو تا خواهر دارم | کودک جمله را آهسته بیان میکند. |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| درمانگر | اسم خواهراتو بهم میگی ؟ | |
| کودک | اسم یکیش ساراعه اسم یکیش هم زهرا | کودک جمله را آهسته بیان میکند. |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| درمانگر | میشه اسم مامان و باباتو بهم بگی ؟ | |
| کودک | اسم مامانم مینا و اسم بابام محمد عه | کودک جمله را سریع بیان میکند. |
| درمانگر | ||
| کودک | اسم مامانم مینا و اسم بابام محمد عه | کودک جمله را آهسته بیان میکند. |
| درمانگر | میشه برام روز جشن تولدت رو تعریف کنی بهم بگو چیکارا کردی تو تولدت ؟ | |
| کودک | صبح که از خواب پا شدم دیدم تو خونمون کلی بادکنک هستش منم خیلی خوشحال شدم ، | کودک سریع صحبت می کند. |
| درمانگر | ||
| کودک | صبح که از خواب پا شدم دیدم تو خونمون کلی بادکنک هستش منم خیلی خوشحال شدم . عصر که شد دوستام اومدن و کلی باهاشون بازی کردم و بعدش کیک خوردیم ……. | کودک اهسته صحبت می کند.. |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| درمانگر | آفرین عالی بود من خیلی لاک پشتی صحبت کردنت رو دوست داشتم ، ازت میخوام بهم قول بدی تو خونه هم با مامان و بابا و خواهرات هم لاک پشتی صحبت کنی. |
قانون دوم برنامه قوانین روانی : هر کلمه را فقط یکبار بگو
تکرار کلمه ی تک هجایی و تکرار بخشی از کلمه از تظاهرات غالب لکنت می باشد که مداخلاتی را می طلبد .
این قانون از قوانین روانی در جهت کاهش این نوع تظاهرات تدوین شده است.
قبل از اجرای این قانون باید مطمئن شوید که آیا کودک مفهوم کلمه و معنی یکبار را می داند یا نه ؟
مراحل اجرای این قانون در برنامه قوانین روانی:
- مفهوم سازی و مقایسه ی دو مفهوم :
- در ابتدا باید مقصود خود را به روشنی برای کودک بیان می کنیم. بدین منظور در جلسه ی درمان می توانیم از موارد نمادینی نظیر قطار ، سکه ، انگشتان پا استفاده کنیم.
- به طور مثال می توانیم برای گفتار روان یا بدون تکرار قطاری را مثال بزنیم که واگن های رنگی مختلفی دارد
- برای گفتار ناروان یا دارای تکرار از قطاری استفاده کنیم که رنگ واگن های آن مانند هم هستند و یا می توانیم روز های هفته را مثال بزنیم .
- مثلا به جای اینکه بگوییم شنبه –یکشنبه – دوشنبه بگوییم شنبه شنبه شنبه شنبه یکشنبه دوشنبه دوشنبه و بعد از کودک سوال کنیم کدام درست بود؟
و یا می توانیم از دو نماد قطار شکسته (برای گفتار توام با تکرار )و قطار سالم (گفتار روان) استفاده کنیم.
می توانیم از نماد مار شکسته و مار سالم هم استفاده کنیم.
| نمونه ای از مکالمه بین کودک ( پیش دبستانی ) و درمانگر در قوانین روانی ملاحظات بالینی |
نمونه ای از مفهوم سازی قوانین روانی در یک جلسه ی درمان :
| درمانگر | ما اینجا دو تا قطار داریم که یکیش شکسته ولی یکیش سالمه حرف زدن ما هم مثل یه قطاره ممکنه بعضی اوقات قطار حرف زدنمون بشکنه و اینجوری بشه (عکس قطار شکسته را نشان دهید) مثلا به جای اینکه بگیم باران میگیم ب-ب-ب-ب-ب-باران حالا من حرف میزنم تو بهم بگو که قطار شکست یا نه ؟ | در این قسمت سعی بر آن است تا کودک مفهوم تکرار را یا استفاده از موارد نمادین متوجه شود |
| درمانگر | س-س-س-س-سیب | هدف از این مرحله تشخیص گفتار ناروان یا تکرار می باشد. |
| کودک | ق-ق-ق-ق-قطار ش-ش-ش-ش-شکست. | |
| درمانگر | آره قطار حرف زدنم شکست. | می توان برای تاکید اینکه گفتار ناروان گفتار مرجع نیست از لحن یا حالت چهره ی غمگین استفاده کنیم. |
| درمانگر | برای اینکه بتونیم صاف حرفامون رو بگیم باید تلاش کنیم قطار حرف زدنمون نشکنه مثلا به جای اینکه بگیم س-س-س-س-سیب بگیم سیب. میخوام یه کلمه ی دیگه بگم تو باید بهم بگی که قطار حرف زدنم شکست یا نه ؟ بهم بگو قطار شکست یا نشکست ؟ کتاب | هدف از این بخش مفهوم سازی گفتار بدون تکرار است |
| کودک | ق-ق-ق-ق-قطار نشکست | |
| درمانگر | آفرین درسته قطار حرف زدنم نشکست. | |
| درمانگر | دو تا کلمه میگم بهم بگو تو کدوم کلمه قطار حرف زدنم شکست ؟ ک-ک-ک-ک-ک-ک-کیف مداد | |
| کودک | ک-ک-ک-کیف | |
| درمانگر | آفرین جوابت درست بود. |
آگاه سازی در برنامه قوانین روانی:
هدف از این مرحله قوانین روانی این است که کودک را نسبت به رعایت نکردن قانون مورد نظر درگفتار خودش ، آگاه کنیم.
۴ مرحله دارد :
۱– درمانگر خودش خودش را قضاوت می کند :
در این مرحله درمانگر لکنت می کند و خودش خودش را قضاوت می کند . به نمونه ی زیر توجه کنید
۲ – درمانگر صحبت می کند ، کودک قضاوت می کند. می توان برای پاسخ های درست کودک پاداش در نظر گرفت.
۳ – کودک صحبت می کند ، درمانگر قضاوت می کند .
۴ – کودک خودش خودش را قضاوت می کند. می توان برای پاسخ های درست کودک پاداش در نظر گرفت.
| الان میخوایم یه بازی کنیم بازی اینجوریه که من یه جمله میگم( به جای جمله میگم می توانیم بگوییم من حرف میزنم) ازت میخوام با دقت گوش کنی بعد من باید بهت بگم که قطار حرف زدنم شکست یا نه ؟ | درمانگر | |
| امروز م-م-م-م-م- من صبحونه م-م-م-م-م-مربا خ-خ-خ-خ-خوردم | درمانگر | |
| قطار شکست | درمانگر | |
| یه جمله ی دیگه میگم دوباره باید من باید بهت بگم که قطار حرف زدنم شکست یا نه ؟ | درمانگر | |
| امروز من با دوستم رفتم دوچرخه سواری | درمانگر | |
| عه قطار نشکست | درمانگر | |
| حالا من یه جمله میگم ، تو بهم بگو قطار حرف زدنم شکست یا نشکست میتونی فقط بگی شکست یا | درمانگر | |
| من و خواهرم توپ بازی کردیم | درمانگر | |
| نشکست | کودک | |
| می توان برای پاسخ های درست کودک پاداش در نظر گرفت. | آفرین قطار نشکست | درمانگر |
| یه جمله ی دیگه میگم بعد دوباره میخوام بهم بگی قطار شکست یا نشکست ؟ | درمانگر | |
| من امروز نقاشی ک-ک-ک-ک-کشیدم | درمانگر | |
| قطار شکست | کودک | |
| می توان برای پاسخ های درست کودک پاداش در نظر گرفت. | آره قطار شکست | درمانگر |
| می توان صدای کودک را ضبط کرد و برای بازخورد دادن به لحظه هایی که تکرار می کند استفاده کرد | حالا تو صحبت کن ، من بهت بگم قطار شکست یا نشکست | درمانگر |
| م-م-م-م-مامانم د-د-د-د دیروز برام یه م-م-م-ماشین قرمز گرفت و من باهاش کلی بازی کردم (صحبت کودک را قظع نکنید و بعد از اینکه کودک صحبتش را تمام کرد به او بازخورد دهید) | کودک | |
| قطار شکست | درمانگر | |
| خوب الان تو صحبت می کنی بعد باید به من بگی قطار حرف زدنت شکست یا نشکست؟ مثلا برام تعریف کن وقتی میری تولد چیکار میکنی؟ | درمانگر | |
| ب-ب-ب-ب با د-د-د-دوستام بازی می کنم ب-ب-ب بعدش ب-ب-ب-باهم کیک می خوریم و ………. | کودک | |
| ق-ق-ق-قطار شکست | کودک | |
| اگر کودک اشتباه پاسخ آن را اصلاح کنید و مرحله ی آخر آگاه سازی را با سوال دیگری ادامه دهید . | آره قطار شکست. | درمانگر |
- 3. مدل دهی در قوانین روانی:
بعد از اینکه کودک از تظاهرات لکنت خود آگاه شد می توانیم رفتار مطلوب را در کودک شکل دهیم .
در این مرحله از کودک انتظار می رود هجاها و کلمات را بدون تکرار بیان کند بدین منظور درمانگر گفتار مطلوب را برای کودک مدل دهی می کند.
می توانیم از یک مکالمه ی ساختار یافته استفاده کنیم .
به مکالمه ی زیر دقت کنید.
| درمانگر | برای اینکه قطار حرف زدنمون نشکنه و بتونیم حرفامون رو صاف بگیم باید حرفامون رو تکرار نکنیم مثلا بگیم باران نگیم ب-ب-ب-ب-باران اینجوری قطار حرف زدنمون هم سالم میمونه. دوست داری باهم تمرین کنیم که قطار حرف زدنمون نشکنه ؟ | |
| کودک | بله | |
| درمانگر | میخوام به سوالایی که میپرسم جواب بدی و ازت میخوام وقتی داری به سوالا جواب میدی مواظب باشی که قطار حرف زدنت نشکنه. | |
| درمانگر | تو این شکل بچه ها دارن چیکار می کنن؟ | تصویر شماره ۱ را نشان دهید. |
| کودک | ب-ب-ب-ب-بچه ها د-د-د-دارن ………. | |
| درمانگر | عه قطار شکست یبار دیگه اینجوری بگو : بچه ها دارن دوچرخه سواری میکنن | |
| کودک | بچه ها دارن دوچرخه سواری میکنن. | |
| درمانگر | آفرین قطار نشکست . | |
| درمانگر | دختر کوچولو داره چیکار میکنه ؟ | تصویر شماره ۲ را نشان دهید. |
| کودک | د-د-د-د-داره شمع | |
| درمانگر | صبر کن بیا یبار باهم دیگه بگیم | |
| دختر کوچولو داره شمع فوت میکنه | کودک و درمانگر همزمان باهم جمله را تکرار می کنند. می توان این عمل را چندین بار تکرار کرد. | |
| درمانگر | تو این شکل بچه ها دارن چیکار می کنن ؟ | تصویر شماره ۳ را نشان دهید. |
| کودک | بچه ها دارن توپ بازی می کنن. | |
| درمانگر | آفرین قطار نشکست | |
| درمانگر | تو این شکل دختر داره چیکار میکنه ؟ | تصویر شماره ۴ را نشان دهید. |
| کودک | دختر داره به جوجه ها غذا میده | |
| درمانگر | خیلی عالی گفتی قطار حرف زدنت نشکست |
- استفاده از نماد بینایی در قوانین روانی :
در این مرحله از قوانین روانی از نماد دستی برای نشان دادن تکرار در گفته های کودک استفاده کنید ( این نماد را خود با دستتان برای کودک اجرا کنید) :
قبل از شروع مکالمه ساختار یافته ، درباره ی نماد های دستی و روش استفاده از آن با کودک صحبت کنید .
نمونه ای از کاربرد نماد های دستی در قوانین روانی در زیر آورده شده است.
بعد از تبین نماد های دستی به کودک ، در هر جای مکالمه که کودک ناروان یا روان صحبت می کند از نماد های دستی مربوطه بدون بازخورد کلامی استفاده کنید.
| می توانید دلیل استفاده از نماد دستی را به کودک(کودکانی که درمقاطع اولیه دبستان هستند) توضیح دهید مثلا به کودک بگویید وقتی ما حرفامون رو تکرار می کنیم مثلا به جای اینکه بگیم باران میگیم ب-ب-ب-باران تو اینجا ما داریم ب رو چند بار میگیم و قطار حرف زدنمون میشکنه یا مثلا به جای اینکه بگیم سارا میگیم سا-سا-سا-سا سارا و دوباره قطار حرف زدنمون میشکنه چون سارا فقط یدونه سا داره ولی ما داریم چند تا میگیم وقتی با دستم اینطوری نشون میدم یعنی ازت میخوام حرفاتو تکرار نکنی و فقط یکبار بگی. |
اگر نماد دستی در قوانین روانی برای کودک جذاب نباشد می توان از نماد بینایی گوش خوشحال و ناراحت استفاده کرد :
| درمانگر | ادامه ی مکالمه ی قبلی …… الان وقتی با دستم اینجوری بهت علامت دادم یعنی قطار حرف زدنت شکست و ازت میخوم که دوباره جملتو بدون اینکه قطار حرف زدنت بشکنه بگی . وقتی قطار حرف زدنت نمیشکنه گوش من خوشحال میشه ، این شکلی میشه (تصویر گوش خوشحال را به او نشان دهید.) قبل از اینکه سوالامونو ادامه بدیم بهم بگو اگه قطار حرف زدنت بشکنه چطوری بهت علامت میدم؟ | در این قسمت کودک را با نماد ها و کاربرد آنها آشنا می کنیم . قبل از شروع مکالمه می توانید از کودک بخواهید نماد های دستی مربوط به روان و ناروان صحبت کردن را نشان دهد . |
| کودک | کودک متوجه منظور درمانگر شده است. | |
| درمانگر | ادامه ی سوالامون رو شروع کنیم ؟ آماده ای ؟ | |
| کودک | بله | |
| درمانگر | پسر بچه ای که نشسته داره چیکار میکنه ؟ | تصویر شماره 5 را نشان دهید |
| کودک | پسر بچه داره نقاشی میکشه | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد. | |
| درمانگر | تو این شکل پسر بچه داره چیکار میکنه ؟ | تصویر شماره ی ۶ را شنان دهید |
| کودک | پسر کوچولو د-د-د-د-داره به گ-گ-گ-گ-گلا آب میده | |
| درمانگر | ||
| کودک | پسر کوچولو داره به گلا آب میده. | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| درمانگر | پسر کوچولو داره چیکار میکنه ؟ | تصویر شماره ی ۷ را نشان دهید |
| کودک | پسر کوچولو داره دندوناشو مسواک میزنه | کودک جمله را آهسته بیان میکند. |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| تمرین در سطح مکالمه | ||
| درمانگر | آفرین تا الان خیلی عالی گفتی من خیلی حرف زدنت رو دوست داشتم الان می خوام چند تا سوال دیگه ازت بپرسم . میخوام که جواباشو بدون اینکه قطار حرف زدنت بشکنه بگو . اگه حرفاتو صاف بدون اینکه قطار حرف زدنت بشکنه گفتی من این عکسو نشون میدی ولی اگه قطار حرف زدنت شکست من با دستم اسنجوری بهت میگم . سوالام اینجوریه مثلا میگم اسم دوستت چیه ؟ اگه مثلا اسم دوستت ساراعه تو باید بهم اسم دوست من ساراعه . دوست دارم زیاد حرف بزنی . شروع کنیم ؟ | |
| کودک | بله | |
| درمانگر | چند تا خواهر و بردار داری ؟ | |
| کودک | من دو تا خواهر دارم | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| درمانگر | اسم خواهراتو بهم میگی ؟ | |
| کودک | اسم یکیش ساراعه اسم یکیش هم زهرا | کودک جمله را آهسته بیان میکند. |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| درمانگر | میشه اسم مامان و باباتو بهم بگی ؟ | |
| کودک | اسم مامانم م-م-م-م-مینا و اسم بابام م-م-م-م محمد عه | |
| درمانگر | ||
| کودک | اسم مامانم مینا و اسم بابام محمد عه | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| درمانگر | میشه برام روز جشن تولدت رو تعریف کنی بهم بگو چیکارا کردی تو تولدت ؟ | |
| کودک | ص-ص-ص-ص-صبح که از خواب پا شدم دیدم تو خ-خ-خ-خ-خونمون کلی ب-ب-ب-ب- بادکنک هستش منم خیلی خوشحال شدم ، | |
| درمانگر | ||
| کودک | صبح که از خواب پا شدم دیدم تو خونمون کلی بادکنک هستش منم خیلی خوشحال شدم . عصر که شد دوستام اومدن و کلی باهاشون بازی کردم و بعدش کیک خوردیم ……. | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| درمانگر | آفرین عالی گفتی من خیلی حرف زدنت رو دوست داشتم ، ازت میخوام بهم قول بدی تو خونه هم با مامان و بابا و خواهرات هم صاف و بدون اینکه قطار حرف زدنت بشکنه بگی . |
قانون سوم قوانین روانی : کوتاه بگو
این قانون قوانین روانی در کودکانی کاربرد دارد که تظاهرات ناروانی آنها از نوع کشیده گویی می باشد.
مراحل اجرای این قانون در برنامه قوانین روانی :
- مفهوم سازی و مقایسه ی دو مفهوم :
می توان از پیانو برای آموزش مفهوم کشیده گویی استفاده کرد.
به طور مثال زمانی که دکمه های پیانو که هر کدام نمایانگر نوت خاصی است.
به نوبت و با مدت زمان تماس کوتاهی با دکمه زده می شود.
نوای دلنشینی پخش می شود اما زمانی که یک انگشت به مدت طولانی روی دکمه ها پیانو قرار می گیرد صدای گوش خراشی پخش می شود.
استفاده از مثال هایی که به خوبی مفهوم دراز و کوتاه را نشان می دهد.
مثلا مار دراز و مار کوتاه – مداد کوتاه و مداد دراز – بلند پریدن و کوتاه پریدن
می توانید از نرم افزار ها و بازی های کامپیوتری برای مفهوم دراز و کوتاه و یا نوای پیانو استفاده کنید.
| نمونه ای از مکالمه بین کودک ( پیش دبستانی ) و درمانگر در برنامه قوانین روانی ملاحظات بالینی |
نمونه ای از مفهوم سازی در قوانین روانی در یک جلسه ی درمان :
| درمانگر | توی جنگل دو تا مار زندگی می کرد که یکیش زشت و دراز بود و حرفاشو هم دراز میگفت مثلا میفگت سسسسسسسسلام . چون دراز بود میخورد به حیوونای جنگل و بقیه ی حیوونا ازش ناراحت می شدن ولی یه مار دیگه بود که کوتاه و خوشگل بود و حرفاشو هم کوتاه میگفت مثلا میگفت سلام . ما هم بعضی وقتا که میخوایم حرف بزنیم ممکنه حرفامون مثل مار دراز ، دراز بشه مثلا به جای اینکه بگیم شیر میگیم ششششششیر و ممکنه که گوش دوستامون اذیت بشه . حالا من یه کلمه میگم با دقت گوش کن ببین دراز میگم یا نه ؟ | در این قسمت سعی بر آن است تا کودک مفهوم کشیده گویی را با استفاده از موارد نمادین متوجه شود |
| درمانگر | آآآآآآآآآآآآآآآآسمان | هدف از این مرحله تشخیص گفتار دراز یا دارای کشیده گویی می باشد. |
| کودک | دراز شد. | |
| درمانگر | آره دراز شد . | می توان برای تاکید اینکه گفتار ناروان گفتار مرجع نیست از لحن یا حالت چهره ی غمگین استفاده کنیم. |
| درمانگر | برای اینکه بتونیم صاف حرفامون رو بگیم باید مثل مار کوتاهه حرفامون رو کوتاه بگیم مثلا به جای اینکه بگیم سسسسسیب بگیم سیب حالا من یه کلمه میگم ببین کوتاه میگم یا دراز میگم ؟ | هدف از این بخش مفهوم سازی گفتار کوتاه و یا بدون کشیده گویی است |
| درمانگر | آسمان | |
| کودک | کوتاه بود | |
| درمانگر | آفرین درسته کوتاه گفتم. | |
| درمانگر | دو تا کلمه میگم تو باید بهم بگی کدومشو کوتاه گفتم ؟ جنگل ااااااااااااااابر | |
| کودک | جنگل | |
| درمانگر | آفرین جنگل کوتاه گفتم. |
آگاه سازی در برنامه قوانین روانی :
هدف از این مرحله در برنامه قوانین روانی این است که کودک را نسبت به رعایت نکردن قانون مورد نظر درگفتار خودش ، آگاه کنیم.
این مرحله از برنامه قوانین روانی 4 مرحله دارد :
۱– درمانگر خودش خودش را قضاوت می کند :
در این مرحله درمانگر لکنت می کند و خودش خودش را قضاوت می کند . به نمونه ی زیر توجه کنید
۲ – درمانگر صحبت می کند ، کودک قضاوت می کند. می توان برای پاسخ های درست کودک پاداش در نظر گرفت.
۳ – کودک صحبت می کند ، درمانگر قضاوت می کند .
۴ – کودک خودش خودش را قضاوت می کند.
می توان برای پاسخ های درست کودک پاداش در نظر گرفت.
| من یه جمله میگم( به جای جمله میگم می توانیم بگوییم من حرف میزنم) ازت میخوام با دقت گوش کنی بعد من باید بهت بگم که حرفامو دراز گفتم یا کوتاه گفتم؟ اگه اشتباه کردم بهم بگو | درمانگر | |
| امرووووووز من صبحونه مرباااااا خوووووردم | درمانگر | |
| عه دراز شد | درمانگر | |
| یه جمله ی دیگه میگم دوباره باید من باید بهت بگم که دراز گفتم یا کوتاه؟ | درمانگر | |
| امروز من باااا دوستم رفتم دووووووچرخه سوارییییی | درمانگر | |
| عه دراز شد | درمانگر | |
| حالا من یه جمله میگم ، تو بهم بگو دراز میگم یا کوتاه ؟ | درمانگر | |
| من و خواهرم توپ بازی کردیم | درمانگر | |
| کوووتاه شد | کودک | |
| می توان برای پاسخ های درست کودک پاداش در نظر گرفت. | آفرین کوتاه بود | درمانگر |
| یه جمله ی دیگه میگم | درمانگر | |
| من امروز نقاشی کشییییییدم | درمانگر | |
| دراز گفتی | کودک | |
| می توان برای پاسخ های درست کودک پاداش در نظر گرفت. | آره دراز شد | درمانگر |
| می توان صدای کودک را ضبط کرد و برای بازخورد دادن به لحظه هایی که تکرار می کند استفاده کرد | حالا تو صحبت کن ، من بهت بگم دراز میگی یا کوتاه | درمانگر |
| ماااااامانم دیروووووز برام یه ماااااشین قرمز گرفت و من باهاش کلیییییی بازی کردم (صحبت کودک را قظع نکنید و بعد از اینکه کودک صحبتش را تمام کرد به او بازخورد دهید) | کودک | |
| دراز گفتی | درمانگر | |
| خوب الان تو صحبت می کنی بعد باید خودت به من بگی دراز گفتی یا کوتاه؟ مثلا برام تعریف کن وقتی میری تولد چیکار میکنی؟ | درمانگر | |
| بااااا دوستام بازیییی می کنم بعدش بااااهم کیک می خووووریم و ………. | کودک | |
| دراز گفتم | کودک | |
| اگر کودک اشتباه پاسخ آن را اصلاح کنید و مرحله ی آخر آگاه سازی را با سوال دیگری ادامه دهید . | آره دراز گفتی | درمانگر |
بعد از اینکه کودک از تظاهرات لکنت خود آگاه شد می توانیم رفتار مطلوب را در کودک شکل دهیم .
مدل دهی در برنامه قوانین روانی :
در این مرحله از کودک انتظار می رود هجاها و کلمات را بدون کشیده گویی بیان کند.
بدین منظور درمانگر گفتار مطلوب را برای کودک مدل دهی می کند.
می توانیم از یک مکالمه ی ساختار یافته استفاده کنیم .
به مکالمه ی زیر دقت کنید.
| درمانگر | دوست داری باهم کوتاه حرف زدن رو تمرین کنیم ؟ | |
| کودک | بله | |
| درمانگر | میخوام به سوالایی که میپرسم جواب بدی و ازت میخوام وقتی داری به سوالا جواب میدی مواظب باشی که حرفاتو دراز نگی | |
| درمانگر | تو این شکل بچه ها دارن چیکار می کنن؟ | تصویر شماره ۱ را نشان دهید. |
| کودک | بچه هااااا دارن ………. | |
| درمانگر | دراز گفتی یبار دیگه اینجوری بگو : بچه ها دارن دوچرخه سواری میکنن | |
| کودک | بچه ها دارن دوچرخه سواری میکنن. | |
| درمانگر | آفرین کوتاه گفتی | |
| درمانگر | دختر کوچولو داره چیکار میکنه ؟ | تصویر شماره ۲ را نشان دهید. |
| کودک | دااااره شمع | |
| درمانگر | صبر کن بیا یبار باهم دیگه بگیم | |
| دختر کوچولو داره شمع فوت میکنه | کودک و درمانگر همزمان باهم جمله را تکرار می کنند. می توان این عمل را چندین بار تکرار کرد. | |
| درمانگر | تو این شکل بچه ها دارن چیکار می کنن ؟ | تصویر شماره ۳ را نشان دهید. |
| کودک | بچه ها دارن توپ بازی می کنن. | |
| درمانگر | آفرین کوتاه گفتی | |
| درمانگر | تو این شکل دختر داره چیکار میکنه ؟ | تصویر شماره ۴ را نشان دهید. |
| کودک | دختر داره به جوجه ها غذا میده | |
| درمانگر | آفرین کوتاه گفتی خیلی عالی بود. |
- استفاده از نماد بینایی در برنامه قوانین روانی :
در این مرحله از نماد دستی برای نشان دادن دراز گفتن یا کشیده گویی در گفته های کودک استفاده کنید ) این نماد را خود با دستتان برای کودک اجرا کنید) :
قبل از شروع مکالمه ساختار یافته ، درباره ی نماد های دستی و روش استفاده از آن با کودک صحبت کنید .
نمونه ای از کاربرد نماد های دستی در زیر آورده شده است.
بعد از تبین نماد های دستی به کودک ، در هر جای مکالمه که کودک ناروان یا روان صحبت می کند از نماد های دستی مربوطه بدون بازخورد کلامی استفاده کنید.
اگر نماد دستی برای کودک جذاب نباشد می توان از نماد بینایی گوش خوشحال و ناراحت استفاده کرد :
| درمانگر | ادامه ی مکالمه ی قبلی …… الان وقتی با دستم اینجوری بهت علامت دادم یعنی قطاداری دراز میگی و باید یبار دیگه حرفتو کوتاه بگی. وقتی حرفاتو کوتاه بگی گوش من خوشحال میشه ، این شکلی میشه (تصویر گوش خوشحال را به او نشان دهید.) قبل از اینکه سوالامونو ادامه بدیم بهم بگو اگه حرفاتو دراز بگی چطوری بهت علامت میدم؟ | در این قسمت کودک را با نماد ها و کاربرد آنها آشنا می کنیم . قبل از شروع مکالمه می توانید از کودک بخواهید نماد های دستی مربوط به روان و ناروان صحبت کردن را نشان دهد . |
| کودک | کودک متوجه منظور درمانگر شده است. | |
| درمانگر | ادامه ی سوالامون رو شروع کنیم ؟ آماده ای ؟ | |
| کودک | بله | |
| درمانگر | پسر بچه ای که نشسته داره چیکار میکنه ؟ | تصویر شماره 5 را نشان دهید |
| کودک | پسر بچه داره نقاشی میکشه | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد. | |
| درمانگر | تو این شکل پسر بچه داره چیکار میکنه ؟ | تصویر شماره ی ۶ را شنان دهید |
| کودک | پسر کوچولوووووو داره به گلاااااا آب میده | |
| درمانگر | ||
| کودک | پسر کوچولو داره به گلا آب میده. | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| درمانگر | پسر کوچولو داره چیکار میکنه ؟ | تصویر شماره ی ۷ را نشان دهید |
| کودک | پسر کوچولو داره دندوناشو مسواک میزنه | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| تمرین در سطح مکالمه | ||
| درمانگر | آفرین تا الان خیلی عالی گفتی من خیلی حرف زدنت رو دوست داشتم الان می خوام چند تا سوال دیگه ازت بپرسم . ازت میخوام که مثل مار کوتاه حرفاتو کوتاه بگی . وقتی حرفاتو کوتاه بگی من این عکسو نشون میدم ولی اگه دراز بگی من با دستم اسنجوری بهت میگم . سوالام اینجوریه مثلا میگم اسم دوستت چیه ؟ اگه مثلا اسم دوستت ساراعه تو باید بهم اسم دوست من ساراعه . دوست دارم زیاد حرف بزنی . شروع کنیم ؟ | |
| کودک | بله | |
| درمانگر | چند تا خواهر و بردار داری ؟ | |
| کودک | من دو تا خواهر دارم | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| درمانگر | اسم خواهراتو بهم میگی ؟ | |
| کودک | اسم یکیش ساراعه اسم یکیش هم زهرا | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| درمانگر | میشه اسم مامان و باباتو بهم بگی ؟ | |
| کودک | اسم ماماااااانم مینا و اسم باااابام محمد عه | |
| درمانگر | ||
| کودک | اسم مامانم مینا و اسم بابام محمد عه | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| درمانگر | میشه برام روز جشن تولدت رو تعریف کنی بهم بگو چیکارا کردی تو تولدت ؟ | |
| کودک | صبح که از خواااااب پا شدم دیدم تووووووو خونمون کلییییی بادکنک هستش منم خیلی خوشحاااال شدم ، | |
| درمانگر | ||
| کودک | صبح که از خواب پا شدم دیدم تو خونمون کلی بادکنک هستش منم خیلی خوشحال شدم . عصر که شد دوستام اومدن و کلی باهاشون بازی کردم و بعدش کیک خوردیم ……. | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| درمانگر | آفرین عالی گفتی من خیلی حرف زدنت رو دوست داشتم ، ازت میخوام بهم قول بدی تو خونه هم وقتی با مامان و بابا و خواهرات صحبت میکنی اینجوری قشنگ کوتاه حرفاتو بگی. |
| قوانین اولیه در برنامه نماد بینایی : |
قانون 4 در برنامه قوانین روانی : نفس آلود صحبت کن
این قانون ، در کودکانی که الگوی تنفس نامنظمی دارند به کار می رود و همچنین در کودکانی که تنس بیشتری هنگام صحبت کردن بدلیل این الگوی تنفسی نامنظم دارند به کار می رود.
مراحل اجراز این قانون در برنامه قوانین روانی :
۱. مفهوم سازی در برنامه قوانین روانی:
استفاده از منحنی تنفس :
برای آموزش الگوی تنفسی مناسب درمانگر یک نقطه ( می توانید برای جذاب بیشتر از ماشین به جای نقطه استفاده کنید) را در پایین منحنی مشخص می کند.
و دست خود را تا قله ی منحنی بالا می برد و از کودک می خواهد که دست درمانگر را همراه اینکه عمل دم انجام می دهد دنبال کند و بعد از رسیدن به قله ی منحنی درمانگر دست خود را به سمت پایین سر می دهد و دوباره از کودک میخواهد که دستش را همراه اینکه عمل بازدم انجام می دهد دنبال کند .
بعد از اینکه کودک چند بار این عمل را انجام داد عمل بازدم را با گفتار ۴ یا ۵ هجایی همراه کنید . بهتر از
می توانید از بازخورد های لمسی نیز در برنامه قوانین روانی استفاده کنید :
در حین اینکه از منحنی تنفس استفاده می کنید دست کودک را زیر ناحیه ی استرنوم قرار دهید تا کودک بتواند عمل دم و بازدم و انقباظات ناحیه ی شکم را احساس کند.
می توانید شش ها را به زبان کودکانه به کودک توضیح دهید مثلا :
ما تو بدنمون شش داریم این شش های ما مثل بادکنک میمونن وقتی نفس می کشیم هوا رو با دماغمون میدیم داخل این شش های بادکنکی و شش های بادکنکیمون هم بزرگ میشن و وقتی با دهنمون هوا را میدیم بیرون شش های بادکنکی مون کوچک میشن
می توانید با یک نی و دو بادکنک نمای شماتیکی از مسیر تنفسی را برای کودک بازسازی کنید یا از کلیپ های کوتاه استفاده کنید.
| نمونه ای از مکالمه بین کودک ( پیش دبستانی ) و درمانگر در برنامه قوانین روانی ملاحظات بالینی |
نمونه ای از مفهوم سازی در یک جلسه ی درمان برنامه قوانین روانی :
| درمانگر | اینجا یه ماشین هست که میخواد از این کوه بالا بره وقتی ماشین داره بالا میره تو باید نفس بکشی (هوا رو از بینی ببری تو بشش های بادکنکی ( عمل دم ) ) بعد ازاینکه رسید به قله باید بیاد پایین وقتی داره میاد پایین تو باید هوا رو از دهنت بدی بیرون من یبار انجام میدم بعد تو انجام بده | در این قسمت سعی بر آن است تا الگوی تنفسی مناسب مدل دهی شود . |
| درمانگر | عمل دم را انجام می دهد و همراه عمل دم ماشین را به سمت بالای کوه می برد و بعد عمل بازدم را انجام می دهد و همراه عمل بازدم ماشین را به سمت پایین می برد حالا نوبت توعه | در این قسمت سعی بر آن است تا الگوی تنفسی مناسب مدل دهی شود . |
| کودک | درمانگر ماشین را به سمت بالای کوه می برد و کودک عمل دم را همراه با حرکت دست درمانگر انجام می دهد درمانگر ماشین را به سمت پایین می برد و کودک عمل بازدم را همراه با حرکت دست درمانگر انجام می دهد | |
| درمانگر | آفرین خیلی عالی بود | |
| درمانگر | خوب الان برای اینکه باید ماشین بیاد پایین باید حرف بزنیم یعنی اول وقتی ماشین داره بالا میره هوا رو از بینی میدیدم تو شش های بادکنکی و بعد وقتی داره پایین میاد حرف میزنیم | |
| درمانگر | عمل دم را انجام می دهد و همراه عمل دم ماشین را به سمت بالای کوه می برد و بعد همراه اینکه ماشین قرمز را می گوید ماشین را به سمت پایین می برد . حالا نوبت توعه | |
| کودک | درمانگر ماشین را به سمت بالای کوه می برد و کودک عمل دم را همراه با حرکت دست درمانگر انجام می دهد و بعد همراه اینکه درمانگر ماشین را به سمت پایین می برد کودک کلمه ی ماشین قرمز را می گوید | |
| درمانگر | آفرین خیلی عالی بود | |
| درمانگر | یه وقتایی قبل از اینکه ماشین حرف زدنمون بره برسه به قله ی کوه شروع می کنیم به حرف زدن و ماشینمون خراب میشه و نتیجش این میشه که نمیتونیم صاف حرفامون رو بگیم مثلا سلام چطوری حالا من حرف میزنم بهم بگو ماشین حرف زدنم خراب شد یا نه : من شب ها کتاب میخونم. | درمانگر در دم صحبت می کند (inhalation phonation ) |
| کودک | ماشین خراب شد | |
| درمانگر | آره خراب شد |
آگاه سازی در برنامه قوانین روانی :
هدف از این مرحله این است که کودک را نسبت به رعایت نکردن قانون مورد نظر درگفتار خودش ، آگاه کنیم.
این مرحله از برنامه قوانین روانی ۴ مرحله دارد :
۱– در این مرحله از برنامه قوانین روانی درمانگر خودش خودش را قضاوت می کند :
در این مرحله درمانگر لکنت می کند و خودش خودش را قضاوت می کند .
۲ – درمانگر صحبت می کند ، کودک قضاوت می کند.
می توان برای پاسخ های درست کودک پاداش در نظر گرفت.
۳ – کودک صحبت می کند ، درمانگر قضاوت می کند .
۴ – کودک خودش خودش را قضاوت می کند.
می توان برای پاسخ های درست کودک پاداش در نظر گرفت.
| من یه جمله میگم( به جای جمله میگم می توانیم بگوییم من حرف میزنم) ازت میخوام با دقت گوش کنی بعد من باید بهت بگم که ماشین حرف زدنم خراب شد یا نه؟ | درمانگر | |
| درمانگر در دم صحبت می کند (inhalation phonation ) | من صبحونه مرباخوردم | درمانگر |
| عه ماشین خراب شد | درمانگر | |
| یه جمله ی دیگه میگم دوباره باید من باید بهت بگم که ماین خراب شد یا نه ؟ | درمانگر | |
| من با دوستم رفتم دوچرخه سواری | درمانگر | |
| عه ماشینم خراب نشد | درمانگر | |
| حالا من یه جمله میگم ، تو بهم بگو ماشینم خراب شد یا نه ؟ | درمانگر | |
| درمانگر در دم صحبت می کند (inhalation phonation ) | من و خواهرم توپ بازی کردیم | درمانگر |
| ماشین خراب شد | کودک | |
| می توان برای پاسخ های درست کودک پاداش در نظر گرفت. | آره ماشین خراب شد | درمانگر |
| یه جمله ی دیگه میگم | درمانگر | |
| درمانگر در دم صحبت می کند (inhalation phonation ) | من امروز نقاشی کشیدم | درمانگر |
| ماشین خراب شد | کودک | |
| می توان برای پاسخ های درست کودک پاداش در نظر گرفت. | آره ماشین خراب شد. | درمانگر |
| می توان صدای کودک را ضبط کرد و برای بازخورد دادن به لحظه هایی که تکرار می کند استفاده کرد | حالا تو صحبت کن ، من بهت بگم ماشین حرف زدنت خراب میشه یا نه | درمانگر |
| (inhalation phonation ) | مامانم دیروز برام یه ماشین قرمز گرفت (صحبت کودک را قظع نکنید و بعد از اینکه کودک صحبتش را تمام کرد به او بازخورد دهید) | کودک |
| ماشین خراب شد | درمانگر | |
| خوب الان تو صحبت می کنی بعد باید خودت به من بگم ماشین خراب میشه یا نه ؟ برام تعریف کن وقتی میری تولد چیکار میکنی؟ | درمانگر | |
| با دوستام بازی می کنم بعدش باهم کیک می خوریم و ………. | کودک | |
| می توان برای پاسخ های درست کودک پاداش در نظر گرفت. | ماشین خراب شد . | کودک |
| اگر کودک اشتباه پاسخ آن را اصلاح کنید و مرحله ی آخر آگاه سازی را با سوال دیگری ادامه دهید . | آره ماشین حرف زدنت خراب شد | درمانگر |
- مدل دهی در برنامه قوانین روانی :
بعد از اینکه کودک از تظاهرات لکنت خود آگاه شد می توانیم رفتار مطلوب را در کودک شکل دهیم .
در این مرحله از کودک انتظار می رود جملات را با الگوی تنفسی مناسبی بیان کند
بدین منظور درمانگر گفتار مطلوب را برای کودک مدل دهی می کند.
می توانیم از یک مکالمه ی ساختار یافته استفاده کنیم .
به مکالمه ی زیر دقت کنید.
| درمانگر | دوست داری باهم تمرین کنیم که ماشین حرف زدنت خراب نشه ؟ | |
| کودک | بله | |
| درمانگر | برای اینکه ماشین حرف زدنمون خراب نشه باید اول ماشینمون برسه به قله ی کوه (تصویر منحنی را نشان دهید) یعنی اول باید از بینی هوا رو بدیم تو شش های بادکنکیمون تا شش های بادکنکیمون بزرگ بشن بعد برای اینکه ماشین پایین بیاد باید حرف بزنیم . اینطوری : درمانگر در ابتدا عمل دم را انجام می دهد و بعد صحبت می کند. | |
| درمانگر | میخوام به سوالایی که میپرسم جواب بدی و ازت میخوام وقتی داری به سوالا جواب میدی به حرکت دست من توجه کنی درمانگر ماشین را به سمت بالای کوه می برد و کودک عمل دم را همراه با حرکت دست درمانگر انجام می دهد و بعد همراه اینکه درمانگر ماشین را به سمت پایین می برد کودک کلمه ی ماشین قرمز را می گوید | |
| درمانگر | تو این شکل بچه ها دارن چیکار می کنن؟ | تصویر شماره ۱ را نشان دهید. |
| کودک | بچه ها دارن دوچرخه سواری میکنن | درمانگر ماشین را به سمت بالای کوه می برد و کودک عمل دم را همراه با حرکت دست درمانگر انجام می دهد و بعد همراه اینکه درمانگر ماشین را به سمت پایین می برد کودک صحبت می کند. اگر کودک نمی تواند در یک دم و بازدم کامل جمله را بگوی آن را به جمله های متعدد تقسیم کنید و برای هر جمله منحنی تنفس را اجرا کنید بچه ها دارن – دوچرخه سواری میکنن |
| درمانگر | آفرین ماشین خراب نشد | |
| درمانگر | دختر کوچولو داره چیکار میکنه ؟ | تصویر شماره ۲ را نشان دهید. |
| کودک | دختر کوچولو داره شمع فوت میکنه | درمانگر ماشین را به سمت بالای کوه می برد و کودک عمل دم را همراه با حرکت دست درمانگر انجام می دهد و بعد همراه اینکه درمانگر ماشین را به سمت پایین می برد کودک صحبت می کند. |
| درمانگر | تو این شکل بچه ها دارن چیکار می کنن ؟ | تصویر شماره ۳ را نشان دهید. |
| کودک | بچه ها دارن توپ بازی می کنن. | درمانگر ماشین را به سمت بالای کوه می برد و کودک عمل دم را همراه با حرکت دست درمانگر انجام می دهد و بعد همراه اینکه درمانگر ماشین را به سمت پایین می برد کودک صحبت می کند. |
| درمانگر | آفرین ماشین خراب نشد | |
| درمانگر | تو این شکل دختر داره چیکار میکنه ؟ | تصویر شماره ۴ را نشان دهید. |
| کودک | دختر داره به جوجه ها غذا میده | درمانگر ماشین را به سمت بالای کوه می برد و کودک عمل دم را همراه با حرکت دست درمانگر انجام می دهد و بعد همراه اینکه درمانگر ماشین را به سمت پایین می برد کودک صحبت می کند. |
| درمانگر | آفرین خیلی عالی بود. |
- استفاده از نماد بینایی در برنامه قوانین روانی :
در این مرحله از نماد دستی برای نشان دادن الگوی نامناسب تنفس استفاده می شود ( این نماد را خود با دستتان برای کودک اجرا کنید) :
نماد بینایی برای این قانون کشیدن منحنی تنفس در هوا با دست می باشد.
یعنی درمانگر هر جا که کودک الگوی تنفسی به کار می برد با دست منحنی تنفس را در هوا برای کودک شبیه سازی می کند.
قبل از شروع مکالمه ساختار یافته ، درباره ی نماد های دستی و روش استفاده از آن در برنامه قوانین روانی با کودک صحبت کنید . نمونه ای از کاربرد نماد های دستی در زیر آورده شده است.
بعد از تبین نماد های دستی به کودک ، در هر جای مکالمه که کودک ناروان یا روان صحبت می کند از نماد های دستی مربوطه بدون بازخورد کلامی استفاده کنید.
اگر نماد دستی برای کودک جذاب نباشد می توان از نماد بینایی گوش خوشحال و ناراحت استفاده کرد :
| درمانگر | ادامه ی مکالمه ی قبلی …… الان وقتی با دستم اینجوری بهت علامت دادم یعنی ماشین حرف زدنت داره خراب میشه و ازت میخوام که اول نفس بگیری تا ماشین حرف زدنت بره برسه به قله ی کوه بعد حرف بزنی . وقتی حرفاتو کوتاه بگی گوش من خوشحال میشه ، این شکلی میشه (تصویر گوش خوشحال را به او نشان دهید.) قبل از اینکه سوالامونو ادامه بدیم بهم بگو اگه ماشین حرف زدنت خراب شد چظوری بهت علامت میدم ؟ | در این قسمت کودک را با نماد ها و کاربرد آنها آشنا می کنیم . قبل از شروع مکالمه می توانید از کودک بخواهید نماد های دستی مربوط به روان و ناروان صحبت کردن را نشان دهد . |
| کودک | کودک با دست منحنی تنفس را در هوا می کشد. | کودک متوجه منظور درمانگر شده است. |
| درمانگر | ادامه ی سوالامون رو شروع کنیم ؟ آماده ای ؟ | |
| کودک | بله | |
| درمانگر | پسر بچه ای که نشسته داره چیکار میکنه ؟ | تصویر شماره 5 را نشان دهید |
| کودک | پسر بچه داره نقاشی میکشه | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد. | |
| درمانگر | تو این شکل پسر بچه داره چیکار میکنه ؟ | تصویر شماره ی ۶ را شنان دهید |
| کودک | پسر کوچولو داره به گلا آب میده | |
| درمانگر | درمانگر با دست منحنی تنفس را در هوا برای کودک شبیه سازی می کند. | |
| کودک | پسر کوچولو داره به گلا آب میده. | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| درمانگر | پسر کوچولو داره چیکار میکنه ؟ | تصویر شماره ی ۷ را نشان دهید |
| کودک | پسر کوچولو داره دندوناشو مسواک میزنه | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| تمرین در سطح مکالمه | ||
| درمانگر | آفرین تا الان خیلی عالی گفتی من خیلی حرف زدنت رو دوست داشتم الان می خوام چند تا سوال دیگه ازت بپرسم . ازت میخوام که بدون اینکه ماشین حرف زدنت خراب بشه حرف بزنی وقتی بدون اینکه ماشین حرف زدنت خراب بشه حرف بزنی من این عکسو نشون میدم ولی اگه ماشین حرف زدنت خراب بشه من با دستم اینجوری بهت میگم . سوالام اینجوریه مثلا میگم اسم دوستت چیه ؟ اگه مثلا اسم دوستت ساراعه تو باید بهم اسم دوست من ساراعه . دوست دارم زیاد حرف بزنی . شروع کنیم ؟ | |
| کودک | بله | |
| درمانگر | چند تا خواهر و بردار داری ؟ | |
| کودک | من دو تا خواهر دارم | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| درمانگر | اسم خواهراتو بهم میگی ؟ | |
| کودک | اسم یکیش ساراعه اسم یکیش هم زهرا | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| درمانگر | میشه اسم مامان و باباتو بهم بگی ؟ | |
| کودک | اسم مامانم مینا و اسم بابام محمد عه | |
| درمانگر | درمانگر با دست منحنی تنفس را در هوا برای کودک شبیه سازی می کند. | |
| کودک | اسم مامانم مینا و اسم بابام محمد عه | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| درمانگر | میشه برام روز جشن تولدت رو تعریف کنی بهم بگو چیکارا کردی تو تولدت ؟ | |
| کودک | صبح که از خواب پا شدم دیدم تو خونمون کلی بادکنک هستش منم خیلی خوشحال شدم ، | |
| درمانگر | درمانگر با دست منحنی تنفس را در هوا برای کودک شبیه سازی می کند. | |
| کودک | صبح که از خواب پا شدم دیدم تو خونمون کلی بادکنک هستش منم خیلی خوشحال شدم . عصر که شد دوستام اومدن و کلی باهاشون بازی کردم و بعدش کیک خوردیم ……. | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| درمانگر | آفرین عالی گفتی من خیلی حرف زدنت رو دوست داشتم ، ازت میخوام بهم قول بدی تو خونه هم وقتی با مامان و بابا و خواهرات حرف میزنی مواظب باشی ماشین حرف زدنت خراب نشه. |
قانون ۵ در برنامه قوانین روانی : آواسازی را به آرامی در حنجره شروع کنید
این قانون در کودکان برای رفع بلاک های حنجره ای به کار می رود .
این قانون مستلزم آموزش فیزیولوژی گفتار می باشد و باید به روشی کودکانه فیزیولوژی گفتار و دلیل بلاک های حنجره ای را به کودک توضیح دهیم.
از کاریکاتور ها و تصاویری که برای کودک جذاب باشند استفاده کنید.
مراحل اجرای این قانون در برنامه قوانین روانی :
- مفهوم سازی و مقایسه ی دو مفهوم :
- توصیف حنجره : از کاریکاتور ها تصاویر و یا ویدیو هایی که برای کودک جذاب باشند برای به تصویر کشیدن حنجره استفاده کنید میتوانید حنجره را به یک فرد تشبیه کنید به نام آقای حنجره
- دلیل احساس فشار در ناحیه ی گردن :
برای توصیف تارهای صوتی می توان از لب های آقای حنجره بنام لب های حنجره ای استفاده کرد.
درمانگر می توان برای درک بیشتر لب های حنجره ای و عملکرد آن به لب های خود اشاره کرده و با لب های خود آواسازی کند.
به کودک با زبان کودکانه دلیل بلاک را توضیح دهید
مثلا : گاهی اوقات هوا پشت لب های حنجره ای زندانی میشه و ما تو گردنمون احساس فشار می کنیم.
۳. برای مفهوم سازی شروع آرام می توان از کودک خواست تا دستش را محکم مشت بکند و فشار دهد و سپس آن را به آرامی باز کند.
| نمونه ای از مکالمه بین کودک ( پیش دبستانی ) و درمانگر در برنامه قوانین روانی ملاحظات بالینی |
نمونه ای از مفهوم سازی در یک جلسه ی درمان در برنامه قوانین روانی :
| درمانگر | تو گردنمون یه آقایی بنام آقای حنجره زندگی می کنه دستتو بزار روی گردنت و حرف بزن میبینی یه چیزی داره میلرزه اون آقای حنجرست . این آقای حنجره ی ما مثل ما لب داره و وقتی هوا از بین لب های آقای حنجره رد میشه ، لباش می لرزن (درمانگر می تواند تکنیک lip trill را برای به تصویر کشیدن این لرزش به کار ببرد ) و ما میتونیم صحبت کنیم و چیزایی که دوست داریم رو بگیم . من میخوام به لب های آقای حنجره یه اسم بدم و بهش بگم لب های حنجره ای. یه وقتایی این آقای حنجره ی ما عصبانی میشه و لباشو محکم بهم فشار میده و لباش دیگه نمیتونن بلرزن ، انگار به لباش قفل زدی و هوا پشت لب های حنجره ای زندانی میشه و نمیتونه بره بین لب های حنجره ای و اونا رو بلرزونه و ما احساس فشار (اگر احساس فشار برای کودک قابل درک نیست می توانید از کلمه ی جایگزینی مثل سخت استفاده کنید ) میکنیم . چون لب های حنجره ای محکم بهم چسبیدن و نمی لرزن ما هم نمیتونیم صحبت کنیم مثلا به جای اینکه بگیم عکس میگیم ………عکس الان من حرف میزنم ازت میخوام هرجا فهمیدی آقای حنجره ای عصبانی شد بهم بگی ؟ | |
| درمانگر | …………..آبی | درمانگر لکنت می کند (نوع تظاهرات لکنت او بلاک در ناحیه ی حنجره می باشد ) . |
| کودک | ……….. آقای حنجره عصبانی شد. | |
| درمانگر | آره آقای حنجره عصبانی شد | |
| درمانگر | ازت میخوام دستاتو محکم مشت کنی بعد آروم آروم باز کنی | |
| کودک | کودک دست هایش را مشت می کند و بعد باز می کند | |
| درمانگر | وقتی دستاتو محکم بهم بستی یه احساس بدی داشتی و این همون احساسیه که ما وقتی آقای حنجره ای لباشو محکم بهم فشار میده تو گردنمون احساس می کنیم ولی وقتی دستاتو آروم آروم باز کردی احساس بهتری داشتی برای اینکه لب های حنجره ای قفل نشن باید آروم آروم به سمت هم حرکت کنن و وقتی آروم آروم به سمت هم حرکت کنن ما هم دیگه موقع حرف زدن احساس بدی تو حنجرمون نمیکنیم و میتونیم راحت حرفامون رو بگیم . دوباره میخوام حرف بزنم ازت میخوام بهم بگی لب های حنجره ای قفل شدن یا نشدن ؟ | |
| درمانگر | من امروز صبحونه خوردم | |
| کودک | لب های حنجره قفل نشدن | |
| درمانگر | درسته لب های حنجره ای قفل نشدن |
- آگاه سازی در این مرحله از برنامه قوانین روانی :
هدف از این مرحله این است که کودک را نسبت به رعایت نکردن قانون مورد نظر درگفتار خودش ، آگاه کنیم.
این مرحله از برنامه قوانین روانی ۴ مرحله دارد :
۱– درمانگر خودش خودش را قضاوت می کند :
در این مرحله درمانگر لکنت می کند و خودش خودش را قضاوت می کند . به نمونه ی زیر توجه کنید
۲ – درمانگر صحبت می کند ، کودک قضاوت می کند. می توان برای پاسخ های درست کودک پاداش در نظر گرفت.
۳ – کودک صحبت می کند ، درمانگر قضاوت می کند .
۴ – کودک خودش خودش را قضاوت می کند.
می توان برای پاسخ های درست کودک پاداش در نظر گرفت.
| من یه جمله میگم( به جای جمله میگم می توانیم بگوییم من حرف میزنم) ازت میخوام با دقت گوش کنی بعد من باید بهت بگم که لب هاب حنجره ای قفل شدن یا نه ؟ | درمانگر | |
| ……………..امروز من صبحونه مربا خوردم. | درمانگر | |
| عه لب های حنجره ای قفل شدن. | درمانگر | |
| یه جمله ی دیگه میگم دوباره باید من باید بهت بگم که دراز گفتم یا کوتاه؟ | درمانگر | |
| من ……………اسباب بازی جدید گرفتم | درمانگر | |
| لب های حنجره ایمون قفل شدن | درمانگر | |
| حالا من یه جمله میگم ، تو بهم بگو لب های حنجره ای قفل میشن یا نه ؟ | درمانگر | |
| من و خواهرم توپ بازی کردیم | درمانگر | |
| قفل نشدن | کودک | |
| می توان برای پاسخ های درست کودک پاداش در نظر گرفت. | آفرین لب های حنجره ای قفل نشدن | درمانگر |
| یه جمله ی دیگه میگم | درمانگر | |
| من …….امروز …..اتاقمو تمیز کردم | درمانگر | |
| قفل شدن. | کودک | |
| می توان برای پاسخ های درست کودک پاداش در نظر گرفت. | آره لب های حنجره ای قفل شدن | درمانگر |
| می توان صدای کودک را ضبط کرد و برای بازخورد دادن به لحظه هایی که تکرار می کند استفاده کرد | حالا تو صحبت کن ، من بهت بگم لب های حنجره ای قفل شدن یا نشدن . | درمانگر |
| من دیروز با مامانم به گلا ………………….آب دادم. (صحبت کودک را قطع نکنید و بعد از اینکه کودک صحبتش را تمام کرد به او بازخورد دهید) | کودک | |
| لب های قفل شدن | درمانگر | |
| خوب الان من ازت یه سوال میپرسم بعد از اینکه جوابشو دادی باید به من بگی لب های حنجره ای قفل شدن یا نه؟ دریا چه رنگیه ؟ | درمانگر | |
| ……………… آبیه | کودک | |
| قفل شدن | کودک | |
| اگر کودک اشتباه پاسخ داد. آن را اصلاح کنید و مرحله ی آخر آگاه سازی را با سوال دیگری ادامه دهید . | آره لب های حنجره ای قفل شدن | درمانگر |
- مدل دهی در برنامه قوانین روانی :
بعد از اینکه کودک از تظاهرات لکنت خود آگاه شد می توانیم رفتار مطلوب را در کودک شکل دهیم .
در این مرحله از کودک انتظار می رود کلمات را بدون بلاک بیان کند
بدین منظور درمانگر گفتار مطلوب را برای کودک مدل دهی می کند.
می توانیم از یک مکالمه ی ساختار یافته استفاده کنیم .
به مکالمه ی زیر دقت کنید.
| برای مدل دهی شروع نرم در کودکان می توانیم از افزایش تدریجی شدت صوت استقاده کنیم . بدین منظور دو خط موازی را ترسیم می کنیم که خط پایینی نشان دهنده ی شدت صفر یا همان سکوت است و خط بالایی شدت صوت طبیعی می باشد برای اینکه کودک تدریجا شدت صوت خود را بالا ببرد میتوانیم از خطی که با زاویه ی ۴۵ درجه این دو خط موازی را بهم وصل می کند استفاده کنیم . بدین گونه که درمانگر دست خود را به موازات خط مورب از خط پایینی تا خط بالایی بالا می برد و کودک همزمان با دست درمانگر و به تبعیت از دست درمانگر تدریجا شدت صوت (بلندی صدایش ) را بالا می برد. ابتدا درمانگر چند نمونه را خود مدل دهی می کند. به جای این خط مورب می توان افزایش شدت صوت را به کوه نوردی تشبیه کرد که همزمان با بالارفتن از کوه بلندی صدایش را افزایش می دهد. |
| درمانگر | برای اینکه لب های حنجره ای قفل نشن باید آروم آروم به سمت هم حرکت کنن و وقتی آروم آروم به سمت هم حرکت کنن ما هم دیگه موقع حرف زدن احساس فشار (بدی) تو حنجرمون نمیکنیم و میتونیم راحت حرفامون رو بگیم . دوست داری به آقای حنجره کمک کنیم که لباش دیگه قفل نشن ؟ | |
| کودک | بله | |
| درمانگر | برای اینکه بتونیم به آقای حنجره کمک کنیم باید آروم آروم صدامونو بلند کنیم اینطوری دفت کن ببین من چطوری حرف میزنم | |
| درمانگر | من سیب خوردم – آسمان آبیه – هوا ابریه | |
| درمانگر | میخوام به سوالایی که میپرسم جواب بدی و ازت میخوام وقتی داری به سوالا جواب میدی قانونمون رو رعایت کنی | |
| درمانگر | تو این شکل بچه ها دارن چیکار می کنن؟ | تصویر شماره ۱ را نشان دهید. |
| کودک | بچه ها دارن دوچرخه سواری میکنن. | |
| درمانگر | یبار دیگه اینجوری بگو : بچه ها دارن دوچرخه سواری میکنن | |
| کودک | بچه ها دارن دوچرخه سواری میکنن. | |
| درمانگر | آفرین خیلی خوب گفتی | |
| درمانگر | دختر کوچولو داره چیکار میکنه ؟ | تصویر شماره ۲ را نشان دهید. |
| کودک | داره شمع فوت میکنه | |
| درمانگر | صبر کن بیا یبار باهم دیگه بگیم | |
| درمانگر | تو این شکل بچه ها دارن چیکار می کنن ؟ | تصویر شماره ۳ را نشان دهید. |
| کودک | بچه ها دارن توپ بازی می کنن. | |
| درمانگر | آفرین خیلی خوب بود | |
| درمانگر | تو این شکل دختر داره چیکار میکنه ؟ | تصویر شماره ۴ را نشان دهید. |
| کودک | دختر داره به جوجه ها غذا میده | |
| درمانگر | آفرین خیلی عالی بود. |
- استفاده از نماد بینایی در برنامه قوانین روانی :
در این مرحله از نماد دستی برای نشان دادن بلاک در گفته های کودک استفاده کنید ) این نماد را خود با دستتان برای کودک اجرا کنید) :
درمانگر دستان خود را مشت میکند و بعد آن را به آرامی باز می کند.
قبل از شروع مکالمه ساختار یافته ، درباره ی نماد های دستی و روش استفاده از آن با کودک صحبت کنید . نمونه ای از کاربرد نماد های دستی در زیر آورده شده است. بعد از تبین نماد های دستی به کودک ، در هر جای مکالمه که کودک ناروان یا روان صحبت می کند از نماد های دستی مربوطه بدون بازخورد کلامی استفاده کنید.
اگر نماد دستی برای کودک جذاب نباشد می توان از نماد بینایی گوش خوشحال و ناراحت استفاده کرد :
| درمانگر | ادامه ی مکالمه ی قبلی …… الان وقتی با دستم اینجوری بهت علامت دادم یعنی لب های حنجره ای قفل شدن و باید دوباره حرفتو وقتی آروم اروم داری صداتو بلند میکنی بگی . وقتی لب های حنجره ای قفل نمیشه گوش من خوشحال میشه ، این شکلی میشه (تصویر گوش خوشحال را به او نشان دهید.) قبل از اینکه سوالامونو ادامه بدیم بهم بگو اگه حرفاتو دراز بگی چطوری بهت علامت میدم؟ | در این قسمت کودک را با نماد ها و کاربرد آنها آشنا می کنیم . قبل از شروع مکالمه می توانید از کودک بخواهید نماد های دستی مربوط به روان و ناروان صحبت کردن را نشان دهد . |
| کودک | کودک متوجه منظور درمانگر شده است. | |
| درمانگر | ادامه ی سوالامون رو شروع کنیم ؟ آماده ای ؟ | |
| کودک | بله | |
| درمانگر | پسر بچه ای که نشسته داره چیکار میکنه ؟ | تصویر شماره 5 را نشان دهید |
| کودک | پسر بچه داره نقاشی میکشه | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد. | |
| درمانگر | تو این شکل پسر بچه داره چیکار میکنه ؟ | تصویر شماره ی ۶ را شنان دهید |
| کودک | پسر کوچولو داره به گل …………..آب میده | |
| درمانگر | ||
| کودک | پسر کوچولو داره به گلا آب میده. | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| درمانگر | پسر کوچولو داره چیکار میکنه ؟ | تصویر شماره ی ۷ را نشان دهید |
| کودک | پسر کوچولو داره دندوناشو مسواک میزنه | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| تمرین در سطح مکالمه | ||
| درمانگر | آفرین تا الان خیلی عالی گفتی من خیلی حرف زدنت رو دوست داشتم الان می خوام چند تا سوال دیگه ازت بپرسم . اگه حرفاتو بدون اینکه لب های حنجره ای قفل نشدن بگی من این عکسو نشون میدم ولی اگه دراز بگی من با دستم اینجوری بهت میگم . سوالام اینجوریه مثلا میگم اسم دوستت چیه ؟ اگه مثلا اسم دوستت ساراعه تو باید بهم اسم دوست من ساراعه . دوست دارم زیاد حرف بزنی . شروع کنیم ؟ | |
| کودک | بله | |
| درمانگر | چند تا خواهر و بردار داری ؟ | |
| کودک | من دو تا خواهر دارم | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| درمانگر | اسم خواهراتو بهم میگی ؟ | |
| کودک | اسم یکیش ساراعه اسم یکیش هم زهرا | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| درمانگر | میشه اسم مامان و باباتو بهم بگی ؟ | |
| کودک | اسم مامانم مینا و اسم بابام …….احمد عه | |
| درمانگر | ||
| کودک | اسم مامانم مینا و اسم بابام محمد عه | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| درمانگر | میشه برام روز جشن تولدت رو تعریف کنی بهم بگو چیکارا کردی تو تولدت ؟ | |
| کودک | صبح که از خواب پا شدم دیدم تو خونمون کلی بادکنک هستش رنگ بادکنکام ………….آبی بود. | |
| درمانگر | ||
| کودک | صبح که از خواب پا شدم دیدم تو خونمون کلی بادکنک آبی هست . عصر که شد دوستام اومدن و کلی باهاشون بازی کردم و بعدش کیک خوردیم ……. | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| درمانگر | آفرین عالی گفتی من خیلی حرف زدنت رو دوست داشتم ، ازت میخوام بهم قول بدی تو خونه هم وقتی با مامان و بابا و خواهرات صحبت میکنی مواظب باشی لب های حنجره ای قفل نشن. |
قانون 6 : تولید گر های گفتاری را به آرامی بهم نزدیک کن
این قانون در کودکانی به کار می رود که بلاک در سطح تولیدگرهای گفتاری دارند.
مراحل اجرای این قانون :
- مفهوم سازی :
با مثال هایی که برای کودک جذاب باشد به کودک کمک می کنیم تا تولیدگر های خود (لب ها ، زبان دندان ها ) را به آرامی بهم نزدیک کند:
- مقایسه ی حالتی که تولیدگرها را به ارامی بهم نزدیک می کنیم با حالتی که تولید گرها را محکم به هم فشار می دهیم :
میتوانیم از تصاویر کارتونی تولیدگر ها استفاده کنیم و تا کودک نسبت به تولیدگر های خود آگاهی نسبی پیدا کند
سپس درمانگر جلوی آینه به شیوه ای اغراق آمیز برای گفتن کلمه ای مانند بابا لب های خود را محکم بهم فشار می دهد (درمانگر می تواند به شیوه ای اغراق آمیز لب های خود را محکم بهم فشار دهد ) و سپس همان کلمه را در حالی که تولید گرهای خود را به آرامی به هم نزدیک می کند تولید می کند
.( می توان در ابتدا شیوه ی تولید برخی از واج ها را به کودک آموزش داد
سپس آن ها را در حالی که تولید گرها را محکم فشار می دهد تولید کند و یکبار درحالی که تولیدگر ها تماس نرمی باهم دارند تولید کند مثلا برای واج /پ/ یکبار در حالتی که لب ها را محکم بهم فشار می دهد و یکبار در حالتی که لب ها به آرامی بهم برخورد می کندد تولید کند) بعد از اینکه هر دو حالت برای کودک اجرا شد از کودک می پرسیم کدام روش برای گفتن کلمه/واج راحت تر بود ؟ این روش را می توان برای کودکانی که در مقاطع اولیه ی دبستان هستند استفاده کرد
- قورباغه ی غرق شده و قورباغه ی روی برگ :
قورباغه ی غرق شده نمادی برای گفتار ناروان یا تظاهرات لکنت از نوع بلاک و قورباغه ی روی برگ برای گفتار روان
می توانید کودک را با اندام های گفتاری آشنا کنید مثلا :
” تصویر را نشان دهید و به کودک بگویید : ببین اینا لب های ما هستن ، لب هامون مثل در می مونن وقتی از هم دور میشن دهنمون باز میشه ولی وقتی بهم نزدیک میشن دهنمون بسته میشه اینجوری (خود درمانگر اجرا می کند ) ما می تونیم با لبامون صدا دربیاریم مثلا / ب / . دهنمون مثل یه خونه میمونه مثلا در داره ، سقف داره(کام را به کودک نشان دهید ) . درش همون لبامونه . تو دهنمونن هم دندون داریم هم زبان که زبان میتونه حرکت کنه ولی دندون نه . زبان که حرکت کنه ما می تونیم حرف بزنیم مثلا زبان میتونه بره بالا و بخوره به سقف دهنمون (درمانگر صدای /ک/ را تولید می کند و به کودک نشان می دهد ) یا میتونه بخوره به دندونامون اینجوری (درمانگر صدای /ت/ را تولید می کند )
| نمونه ای از مکالمه بین کودک ( پیش دبستانی ) و درمانگر ملاحظات بالینی |
نمونه ای از مفهوم سازی در یک جلسه ی درمان :
| درمانگر | این قورباغه که اینجا میبینی (تصویر را به کودک نشان دهید) میخواد از برکه رد بشه و بره اونور برکه خونه ی دوستش . برای اینکه از برکه رد بشه باید پاشو بزار رو برگ ها . یه روز که قورباغه کوچولو میخواست رد بشه حواسش نبود و پاشو محکم گذاشت روی برگ و افتاد تو آب . یه وقتایی ما هم وقتی محکم حرف میزنیم قورباغمون غرق میشه مثلا به جای اینکه آروم لبامونو بهم نزدیک کنیم لبامونو محکم بهم فشار میدیم و میگیم …………بابا حالا من یه کلمه میگم بهم بگو قورباغه افتاد تو آب یا نه ؟ | |
| درمانگر | ………………………توپ | درمانگر با تنس زیاد توپ را بیان می کند |
| کودک | ……………….قورباغه غرق شد. | |
| درمانگر | آره غورباغه غرق شد. | |
| درمانگر | برای اینکه قورباغه کوچولو بتونه از برکه رد بشه و بره خونه ی دوستش باید آروم پاشو بزاره روی برگ . ماهم برای اینکه بتونیم حرفامون رو صاف بگیم باید مثل قورباغه که وقتی حواسش هست آروم پاشو میذاره رو برگ ها ما هم لب هامونو آروم بهم نزدیک کنیم زبونمونو آروم حرکت بدیم به جای اینکه بگیم ……………باران بگیم باران حالا من یه کلمه میگم بهم بگو قورباغه غرق شد یا نه ؟ | |
| درمانگر | بادکنک | |
| کودک | قورباغه غرق نشد | |
| درمانگر | آفرین قورباغه غرق نشد | |
| درمانگر | حالا یه کلمه ی دیگه میگم بهم بگو تو کدوم کلمه قورباغه غرق میشه ؟ …………………..کتاب مداد | |
| کودک | ……………………….کتاب | |
| درمانگر | آره اینجا محکم زبونمو حرکت دادم |
- آگاه سازی :
هدف از این مرحله این است که کودک را نسبت به رعایت نکردن قانون مورد نظر درگفتار خودش ، آگاه کنیم.
۴ مرحله دارد :
۱– درمانگر خودش خودش را قضاوت می کند :
در این مرحله درمانگر لکنت می کند و خودش خودش را قضاوت می کند . به نمونه ی زیر توجه کنید
۲ – درمانگر صحبت می کند ، کودک قضاوت می کند. می توان برای پاسخ های درست کودک پاداش در نظر گرفت.
۳ – کودک صحبت می کند ، درمانگر قضاوت می کند .
۴ – کودک خودش خودش را قضاوت می کند. می توان برای پاسخ های درست کودک پاداش در نظر گرفت.
| من یه جمله میگم( به جای جمله میگم می توانیم بگوییم من حرف میزنم) ازت میخوام با دقت گوش کنی بعد من باید بهت بگم که قورباغمون افتاد تو آب یا نه ؟ | درمانگر | |
| امروز ………..من صبحونه مربا خوردم. | درمانگر | |
| عه قورباغه افتاد تو آب . | درمانگر | |
| یه جمله ی دیگه میگم | درمانگر | |
| ……..من اسباب بازی جدید …………گرفتم | درمانگر | |
| قورباغه غرق نشد | درمانگر | |
| حالا من یه جمله میگم ، تو بهم بگو قورباغه غرق میشه یا نه ؟ | درمانگر | |
| من و خواهرم توپ بازی کردیم | درمانگر | |
| قورباغه غرق نشد | کودک | |
| می توان برای پاسخ های درست کودک پاداش در نظر گرفت. | آفرین قورباغه غرق نشد | درمانگر |
| یه جمله ی دیگه میگم | درمانگر | |
| ……….من امروز اتاقمو …..تمیز کردم | درمانگر | |
| قورباغه غرق شد | کودک | |
| می توان برای پاسخ های درست کودک پاداش در نظر گرفت. | آره قورباغه غرق شد | درمانگر |
| می توان صدای کودک را ضبط کرد و برای بازخورد دادن به لحظه هایی که تکرار می کند استفاده کرد | حالا تو صحبت کن ، من بهت بگم قوربافه غرق میشه یا نه؟. | درمانگر |
| ………… من دیروز با ……..مامانم به گلا آب دادم. (صحبت کودک را قطع نکنید و بعد از اینکه کودک صحبتش را تمام کرد به او بازخورد دهید) | کودک | |
| قورباغه غرق شد | درمانگر | |
| خوب الان تو حرف میزنی بعد باید خودت به من بگی قورباغه غرق شد یا نه ؟ مثلا برام تعریف کن وقتی میری تولد چیکار میکنی؟ | درمانگر | |
| با دوستام …….بازی می کنم بعدش باهم کیک می خوریم و….. ………. | کودک | |
| میتوانید برای پاسخ های درست کودک پاداش درنظر بگیرید. | قورباغه غرق شد | کودک |
| اگر کودک اشتباه پاسخ داد. آن را اصلاح کنید و مرحله ی آخر آگاه سازی را با سوال دیگری ادامه دهید . | آره قورباغه غرق ش. | درمانگر |
- مدل دهی :
بعد از اینکه کودک از تظاهرات لکنت خود آگاه شد می توانیم رفتار مطلوب را در کودک شکل دهیم .
در این مرحله از کودک انتظار می رود کلمات را بدون بلاک بیان کند بدین منظور درمانگر گفتار مطلوب را برای کودک مدل دهی می کند. می توانیم از یک مکالمه ی ساختار یافته استفاده کنیم . به مکالمه ی زیر دقت کنید.
| درمانگر | برای اینکه قورباغه غرق نشه باید یاد بگیریم محکم حرف نزنیم مثلا محکم لبامونو بهم نزنیم زبونمون رو محکم به سقف دهنمون نزنیم زبونمون رو محکم به دندونامون نزنیم باید آروم آروم لبامون رو بهم بزنیم ، زبونمون رو آروم به سقف دهنمون بزنیم. دوست داری باهم تمرین کنیم محکم حرف نزنیم؟ | |
| کودک | بله | |
| درمانگر | دقت کن ببین من چطوری حرف میزنم | |
| درمانگر | من با دوچرخه بازی میکنم | |
| درمانگر | میخوام به سوالایی که میپرسم جواب بدی و ازت میخوام وقتی داری به سوالا جواب میدی محکم حرف نزنی | |
| درمانگر | تو این شکل بچه ها دارن چیکار می کنن؟ | تصویر شماره ۱ را نشان دهید. |
| کودک | بچه ها دارن دوچرخه سواری میکنن. | |
| درمانگر | یبار دیگه اینجوری بگو : بچه ها دارن دوچرخه سواری میکنن | |
| کودک | بچه ها دارن دوچرخه سواری میکنن. | |
| درمانگر | آفرین خیلی خوب گفتی | |
| درمانگر | دختر کوچولو داره چیکار میکنه ؟ | تصویر شماره ۲ را نشان دهید. |
| کودک | داره شمع فوت میکنه | |
| درمانگر | صبر کن بیا یبار باهم دیگه بگیم | |
| درمانگر | تو این شکل بچه ها دارن چیکار می کنن ؟ | تصویر شماره ۳ را نشان دهید. |
| کودک | بچه ها دارن توپ بازی می کنن. | |
| درمانگر | آفرین خیلی خوب بود | |
| درمانگر | تو این شکل دختر داره چیکار میکنه ؟ | تصویر شماره ۴ را نشان دهید. |
| کودک | دختر داره به جوجه ها غذا میده | |
| درمانگر | آفرین خیلی عالی بود. |
- استفاده از نماد بینایی :
در این مرحله از نماد دستی برای نشان دادن بلاک در گفته های کودک استفاده کنید ) این نماد را خود با دستتان برای کودک اجرا کنید) :
درمانگر انگشت شصت و اشاره خود را به آرامی به سمت هم حرکت می دهد
قبل از شروع مکالمه ساختار یافته ، درباره ی نماد های دستی و روش استفاده از آن با کودک صحبت کنید . نمونه ای از کاربرد نماد های دستی در زیر آورده شده است .بعد از تبین نماد های دستی به کودک ، در هر جای مکالمه که کودک ناروان یا روان صحبت می کند از نماد های دستی مربوطه بدون بازخورد کلامی استفاده کنید.
اگر نماد دستی برای کودک جذاب نباشد می توان از نماد بینایی گوش خوشحال و ناراحت استفاده کرد :
| درمانگر | ادامه ی مکالمه ی قبلی …… الان وقتی با دستم اینجوری بهت علامت دادم یعنی قورباغه داره غرق میشه و ازت میخوام یبار دیگه حرفتو بگی و مواظب باشی قورباغه غرق نشه . اگه محکم حرفاتو نگی گوش من خوشحال میشه ، این شکلی میشه (تصویر گوش خوشحال را به او نشان دهید.) قبل از اینکه سوالامونو ادامه بدیم بهم بگو اگه قورباغه غرق شد چطوری بهت علامت میدم. | در این قسمت کودک را با نماد ها و کاربرد آنها آشنا می کنیم . قبل از شروع مکالمه می توانید از کودک بخواهید نماد های دستی مربوط به روان و ناروان صحبت کردن را نشان دهد . |
| کودک | کودک متوجه منظور درمانگر شده است. | |
| درمانگر | ادامه ی سوالامون رو شروع کنیم ؟ آماده ای ؟ | |
| کودک | بله | |
| درمانگر | پسر بچه ای که نشسته داره چیکار میکنه ؟ | تصویر شماره 5 را نشان دهید |
| کودک | پسر بچه داره نقاشی میکشه | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد. | |
| درمانگر | تو این شکل پسر بچه داره چیکار میکنه ؟ | تصویر شماره ی ۶ را شنان دهید |
| کودک | ………پسر کوچولو داره به گل آب ….میده | |
| درمانگر | ||
| کودک | پسر کوچولو داره به گلا آب میده. | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| درمانگر | پسر کوچولو داره چیکار میکنه ؟ | تصویر شماره ی ۷ را نشان دهید |
| کودک | پسر کوچولو داره دندوناشو مسواک میزنه | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| تمرین در سطح مکالمه | ||
| درمانگر | آفرین تا الان خیلی عالی گفتی من خیلی حرف زدنت رو دوست داشتم الان می خوام چند تا سوال دیگه ازت بپرسم . اگه محکم حرفاتو نگی این عکسو نشون میدم ولی اگه محکم حرف بزنی و قورباغه غرق بشه اینطوری بهت علامت میدم. . سوالام اینجوریه مثلا میگم اسم دوستت چیه ؟ اگه مثلا اسم دوستت ساراعه تو باید بهم اسم دوست من ساراعه . شروع کنیم ؟ | |
| کودک | ………………بله | |
| درمانگر | ||
| کودک | بله | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| درمانگر | چند تا خواهر و بردار داری ؟ | |
| کودک | من دو تا خواهر دارم | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| درمانگر | اسم خواهراتو بهم میگی ؟ | |
| کودک | اسم یکیش ساراعه اسم یکیش هم زهرا | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| درمانگر | میشه اسم مامان و باباتو بهم بگی ؟ | |
| کودک | اسم ……….مامانم مینا و اسم ………بابام احمد عه | |
| درمانگر | ||
| کودک | اسم مامانم مینا و اسم بابام محمد عه | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| درمانگر | میشه برام روز جشن تولدت رو تعریف کنی بهم بگو چیکارا کردی تو تولدت ؟ | |
| کودک | صبح که از خواب …….پا شدم دیدم تو خونمون …….کلی …..بادکنک هستش و من خیلی خوشحال شدم و………….( قبل از اتمام صحبت های کودک به او علامت دهید) | |
| درمانگر | ||
| کودک | صبح که از خواب پا شدم دیدم تو خونمون کلی بادکنک هست و من خیلی خوشحال شدم . عصر که شد دوستام اومدن و کلی باهاشون بازی کردم و بعدش کیک خوردیم ……. | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| درمانگر | آفرین عالی گفتی من خیلی حرف زدنت رو دوست داشتم ، ازت میخوام بهم قول بدی تو خونه هم وقتی با مامان و بابا و خواهرات صحبت میکنی مواظب باشی قورباغه غرق نشه. |
قانون ثانویه :
قانون ۷ : فقط از اندام های گفتاری برای حرف زدن استفاده کن :
این قانون در کودکانی کاربرد دارد که رفتار های ثانویه نیز دارند.
مراحل اجرای این قانون :
- مفهوم سازی و مقایسه ی دو مفهوم :
استفاده از آینه :
از آینه استفاده می کنیم تا کودک را از رفتار های ئانویه خود اعم از اجتنابی یا رهایی در جهت حذف آن رفتار آگاه سازیم . به طور مثال درمانگر و کودک هر دو در مقابل آینه می ایستند و هنگامی که کودک سر خود را در لحظه لکنت تکان می دهد به کودک می گوییم که تکان دادن سر به تولید گفتار کمکی نمی کند. این روش در کودکان با سن بالاتر کاربرد بیشتری دارد.
شبیه سازی رفتار های ثانویه ی خود کودک :
به طور مثال اگر کودکی رفتار رهایی پلک زدن دارد . برای کودک خرگوشی را مثال می زنیم که هنگام صحبت کردن چشم هایش را تکان می داد و به عبارتی با استفاده از کاراکتر خرگوش رفتار ثانویه ی خود کودک را تقلید می کنیم.
| نمونه ای از مکالمه بین کودک ( پیش دبستانی ) و درمانگر ملاحظات بالینی |
نمونه ای از مفهوم سازی در یک جلسه ی درمان :
| درمانگر | یه خرگوشی بود که موقع حرف زدن پلک میزد و انگار با چشماش حرف میزد و اهالی جنگل خرگوش کوچولو رو دوست نداشتن. ما هم یه وقتایی ممکنه با چشم هامون صحبت کنیم مثلا به جای اینکه بگیم سلام می گیم سلام (درمانگر همراه سلام پلک میزند ) حالا من حرف میزنم تو بهم بگو با چشمام حرف زدم یا نه | در این قسمت سعی بر آن است تا کودک مفهوم رفتارهای ثانویه را با استفاده از موارد نمادین متوجه شود |
| درمانگر | باران (درمانگر رفتار رهایی پلک زدن را نشان می دهد ) | هدف از این مرحله تشخیص رفتار های ثانویه می باشد. |
| کودک | با چشمات حرف زدی | |
| درمانگر | آره با چشمام حرف زدم . | می توان برای تاکید اینکه گفتار ناروان گفتار مرجع نیست از لحن یا حالت چهره ی غمگین استفاده کنیم. |
| درمانگر | ببرای اینکه مثل خرگوش کوچولو نباشیم و دوستامون وقتی حرف میزنیم ازمون ناراحت نشن نباید با چشمامون صحبت کنیم مثلا به جای اینکه بگیم باران بگیم باران حالا من حرف میزنم بهم بگو مثل خرگوشه حرف زدم یا نه ؟ | هدف از این بخش مفهوم سازی گفتار بدون رفتار رهایی است |
| درمانگر | آسمان | |
| کودک | مثل خرگوشه نگفتی | |
| درمانگر | دو تا کلمه میگم تو باید بهم بگی تو کدومش با چشمام حرف نزدم ؟ جنگل ابر (رفتار رهایی دارد ) | |
| کودک | جنگل | |
| درمانگر | آفرین وقتی جنگل رو گفتم چشمامو تکون ندادم. |
- آگاه سازی :
هدف از این مرحله این است که کودک را نسبت به رعایت نکردن قانون مورد نظر درگفتار خودش ، آگاه کنیم.
۴ مرحله دارد :
۱– درمانگر خودش خودش را قضاوت می کند :
در این مرحله درمانگر لکنت می کند و خودش خودش را قضاوت می کند . به نمونه ی زیر توجه کنید
۲ – درمانگر صحبت می کند ، کودک قضاوت می کند. می توان برای پاسخ های درست کودک پاداش در نظر گرفت.
۳ – کودک صحبت می کند ، درمانگر قضاوت می کند .
۴ – کودک خودش خودش را قضاوت می کند. می توان برای پاسخ های درست کودک پاداش در نظر گرفت.
| من یه جمله میگم( به جای جمله میگم می توانیم بگوییم من حرف میزنم) بعدش من باید بهت بگم که با چشمام حرف زدم یا نه ؟ | درمانگر | |
| درمانگر رفتار رهایی نشان می دهد | امروز من صبحونه مرباا خوردم | درمانگر |
| با چشمام حرف زدم. | درمانگر | |
| یه جمله ی دیگه میگم دوباره باید من باید بهت بگم که مثل خرگوشه گفتم یا نه ؟ | درمانگر | |
| درمانگر رفتار رهایی نشان می دهد | امروز من با دوستم رفتم دوچرخه سواری | درمانگر |
| با چشمام حرف زدم. | درمانگر | |
| حالا من یه جمله میگم ، تو بهم بگو مثل خرگوشه گفتم یا نه ؟ | درمانگر | |
| من و خواهرم توپ بازی کردیم | درمانگر | |
| مثل خرگوشه نگفتی | کودک | |
| می توان برای پاسخ های درست کودک پاداش در نظر گرفت. | آفرین با چشمام حرف نزدم | درمانگر |
| یه جمله ی دیگه میگم | درمانگر | |
| درمانگر رفتار رهایی نشان می دهد | من امروز نقاشی کشیدم | درمانگر |
| مثل خرگوشه گفتی | کودک | |
| می توان برای پاسخ های درست کودک پاداش در نظر گرفت. | آره مثل خرگوشه با چشمام حرف زدم | درمانگر |
| حالا تو صحبت کن ، من بهت بگم مثل خرگوشه میگی یا نه ؟ | درمانگر | |
| ماامانم دیروز برام یه ماشین قرمز گرفت و من باهاش کلی بازی کردم (صحبت کودک را قطع نکنید و بعد از اینکه کودک صحبتش را تمام کرد به او بازخورد دهید) | کودک | |
| مثل خرگوشه گفتی | درمانگر | |
| خوب الان تو صحبت می کنی بعد باید خودت به من بگی با چشات حرف زدی یا نه؟ مثلا برام تعریف کن وقتی میری تولد چیکار میکنی؟ | درمانگر | |
| با دوستام بازی می کنم بعدش باهم کیک می خوریم و ………. | کودک | |
| می توان برای پاسخ های درست کودک پاداش در نظر گرفت. | با چشام حرف زدم | کودک |
| اگر کودک اشتباه پاسخ آن را اصلاح کنید و مرحله ی آخر آگاه سازی را با سوال دیگری ادامه دهید . | آره با چشات حرف زدی | درمانگر |
- مدل دهی :
بعد از اینکه کودک از تظاهرات لکنت خود آگاه شد می توانیم رفتار مطلوب را در کودک شکل دهیم . در این مرحله از کودک انتظار می رود هجاها و کلمات را بدون کشیده گویی بیان کند بدین منظور درمانگر گفتار مطلوب را برای کودک مدل دهی می کند. می توانیم از یک مکالمه ی ساختار یافته استفاده کنیم . به مکالمه ی زیر دقت کنید.
| درمانگر | میخوایم باهم تمرین کنیم که با چشامون حرف نزنیم. آماده ای ؟ | |
| کودک | بله | |
| درمانگر | ما وقتی صحبت می کنیم اصلا لازم نیست چشامون رو حرکت بدیم میتونیم بدون اینکه چشمامون رو حرکت بدیم هم صحبت کنیم ببین مثلا من وقتی حرف میزنم پلک نمیزنم | |
| درمانگر | میخوام به سوالایی که میپرسم جواب بدی و ازت میخوام وقتی داری به سوالا جواب میدی مواظب باشی که با چشات حرف نزنی ؟ | می توانید ار آینه استفاده کنید . |
| درمانگر | تو این شکل بچه ها دارن چیکار می کنن؟ | تصویر شماره ۱ را نشان دهید. |
| کودک | بچه ها دارن دوچرخه سواری میکنن | کودک رفتار رهایی نشان می دهد. |
| درمانگر | ببین مثل من بگو : بچه ها دارن دوچرخه سواری میکنن | |
| کودک | بچه ها دارن دوچرخه سواری میکنن | |
| درمانگر | آفرین با چشات حرف نزدی | |
| درمانگر | دختر کوچولو داره چیکار میکنه ؟ | تصویر شماره ۲ را نشان دهید. |
| کودک | داره شمع فوت میکنه | |
| درمانگر | ببین مثل من بگو : داره شمع فوت میکنه | |
| کودک | داره شمع فوت میکنه | |
| درمانگر | آفرین با چشات حرف نزدی | |
| درمانگر | تو این شکل بچه ها دارن چیکار می کنن ؟ | تصویر شماره ۳ را نشان دهید. |
| کودک | بچه ها دارن توپ بازی می کنن. | |
| درمانگر | آفرین با چشات حرف نزدی | |
| درمانگر | تو این شکل دختر داره چیکار میکنه ؟ | تصویر شماره ۴ را نشان دهید. |
| کودک | دختر داره به جوجه ها غذا میده | |
| درمانگر | آفرین عالی بود با چشات حرف نزدی. |
- استفاده از نماد بینایی :
در این مرحله از نماد بینایی برای تذکر به کودک در رابطه با رفتار های ثانویه ای که در لحظه لکنت بروز می کند اشتفاده می شود. این نماد را خود با دستتان برای کودک اجرا کنید) :
نماد بینایی برای این قانون تقلید از رفتار ثانویه کودک می باشد.
قبل از شروع مکالمه ساختار یافته ، درباره ی نماد های دستی و روش استفاده از آن با کودک صحبت کنید . نمونه ای از کاربرد نماد های بینایی در زیر آورده شده است. بعد از تبین نماد های دستی به کودک ، در هر جای مکالمه که کودک ناروان یا روان صحبت می کند از نماد های بینایی مربوطه بدون بازخورد کلامی استفاده کنید.
اگر نماد دستی برای کودک جذاب نباشد می توان از نماد بینایی گوش خوشحال و ناراحت استفاده کرد :
| درمانگر | ادامه ی مکالمه ی قبلی …… الان وقتی داری با چشات حرف میزنی منم مثل تو چشمک میزنم و ازت میخوامپدوباره حرفتو بدون اینکه چشاتو حرکت بدی بهم بگی ولی گه با چشات حرف نزنی گوش های من این شکلی میشه (تصویر گوش خوشحال را به او نشان دهید.) قبل از اینکه سوالامونو ادامه بدیم بهم بگو اگه با چشات حرف بزنی چطوری بهت علامت میدم؟ | در این قسمت کودک را با نماد ها و کاربرد آنها آشنا می کنیم . قبل از شروع مکالمه می توانید از کودک بخواهید نماد های مربوط به روان و ناروان صحبت کردن را نشان دهد . |
| کودک | کودک چشمک می زند | کودک متوجه منظور درمانگر شده است. |
| درمانگر | ادامه ی سوالامون رو شروع کنیم ؟ آماده ای ؟ | |
| کودک | بله | |
| درمانگر | پسر بچه ای که نشسته داره چیکار میکنه ؟ | تصویر شماره 5 را نشان دهید |
| کودک | پسر بچه داره نقاشی میکشه | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد. | |
| درمانگر | تو این شکل پسر بچه داره چیکار میکنه ؟ | تصویر شماره ی ۶ را شنان دهید |
| کودک | پسر کوچولو داره به گلاآب میده | |
| درمانگر | درمانگر چشمک می زند | |
| کودک | پسر کوچولو داره به گلا آب میده. | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| درمانگر | پسر کوچولو داره چیکار میکنه ؟ | تصویر شماره ی ۷ را نشان دهید |
| کودک | پسر کوچولو داره دندوناشو مسواک میزنه | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| تمرین در سطح مکالمه | ||
| درمانگر | آفرین تا الان خیلی عالی گفتی من خیلی حرف زدنت رو دوست داشتم الان می خوام چند تا سوال دیگه ازت بپرسم . ازت میخوام که با چشات حرف نزنی .اگر با چشات حرف بزنی اینطوری بهت علامت میدم(درمانگر چشمک می زند) ولی اگه با چشات حرف نزنی گوشام خوشحال میشه سوالام اینجوریه مثلا میگم اسم دوستت چیه ؟ اگه مثلا اسم دوستت ساراعه تو باید بهم اسم دوست من ساراعه . دوست دارم زیاد حرف بزنی . شروع کنیم ؟ | |
| کودک | بله | |
| درمانگر | چند تا خواهر و بردار داری ؟ | |
| کودک | من دو تا خواهر دارم | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| درمانگر | اسم خواهراتو بهم میگی ؟ | |
| کودک | اسم یکیش ساراعه اسم یکیش هم زهرا | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| درمانگر | میشه اسم مامان و باباتو بهم بگی ؟ | |
| کودک | اسم ماماانم مینا و اسم بابام محمد عه | |
| درمانگر | درمانگر چشمک می زند | |
| کودک | اسم مامانم مینا و اسم بابام محمد عه | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| درمانگر | میشه برام روز جشن تولدت رو تعریف کنی بهم بگو چیکارا کردی تو تولدت ؟ | |
| کودک | صبح که از خوااب پا شدم دیدم تو خونمون کلی بادکنک هستش منم خیلی خوشحال شدم ، | |
| درمانگر | درمانگر چشمک می زند | |
| کودک | صبح که از خواب پا شدم دیدم تو خونمون کلی بادکنک هستش منم خیلی خوشحال شدم . عصر که شد دوستام اومدن و کلی باهاشون بازی کردم و بعدش کیک خوردیم ……. | |
| درمانگر | درمانگر تصویر گوش خوشحال را نشان می دهد | |
| درمانگر | آفرین عالی گفتی من خیلی حرف زدنت رو دوست داشتم ، ازت میخوام بهم قول بدی تو خونه هم با چشات حرف نزنی . |