شکاف لب و کام یک وضعیت و حالت مادرزادی است که نوزادان هنگام تولد با آن متولد می شوند. یکی ار راهکارهای مهم آن گفتار درمانی است. در این مشکل لبها و کام فرد از هم جدا شده و شکاف دارند و یکپارچه نمی باشند. شکاف لب و کام می تواند کامل یا ناقص باشد و عوامل وراثتی و محیطی مانند مصرف مواد مخدر، یا مصرف دخانیات در دوران بارداری در وقوع آن نقش دارد.
شکاف لب و شکاف کام می تواند همراه هم به نام شکاف لب و کام یا جدا از هم به نام شکاف لب و یا شکاف کام وجود داشته باشد. این وضعیت و مشکل می تواند بر تغذیه و گفتار فرد تاثیر گذارد و نیاز به ارایه خدمات تیم تخصصی و مخصوصا گفتار درمانی دارد.
اگر در مورد شکاف لب و کام سوالاتی دارید همکاران فوق تخصص گفتار درمانی یاشام در تبریز آماده پاسخ به سوالات و ارایه خدمات ویژه تخصصی حضوری و مجازی را دارند با ما برای دریافت مشاوره رایگان تماس بگیرید.
برای درمان شکاف لب و کام نیاز به ارایه خدمات تخصصی وجود دارد. برای درمان آن باید ابتدا جراحی تصحیحی و ترمیمی توسط جراح انجام گیرد پس از جراحی گفتار درمان روی مهارتهای تغذیه و گفتار فرد و سایر مهارتهای گفتاری و زبانی فرد کار کند
شکاف لب و کام چیست و چگونه ارزیابی می شود؟
کودکی که دارای شکاف لب و کام است مشکلات و سختیهایی را در تغذیه (خوردن، آشامیدن، جویدن و بلع) تجربه می کند. گفتاردرمان می تواند به او کمکهای زیادی را برای رفع مشکلات گفتار، زبان و تغذیه ارایه نماید.
درباره شکاف لب و کام:
شکاف یعنی تقسیم شدن و یا دو پاره شدن. شکاف لب و کام قبل از تولد رخ می دهد و نوزاد میتواند شکاف لب، شکاف کام و یا هردو را داشته باشد.
شکاف لب:
شکاف لب می تواند در یک و یا دو طرف لب بالا وجود داشته باشد و این شکاف ممکن است در فک بالا و لثه نیز مشاهده شود.
شکاف کام:
شکاف کام یک شکاف یا باز شدن در سقف دهان است. قسمت جلویی دهان استخوان سخت کام است. قسمت خلفی سخت کام ، نرمکام نامیده میشود و عضلانی است. شکاف کام نیز می تواند یکطرفه و یا دوطرفه باشد.
شکاف پنهان یا زیر موکوسی:
کودک ممکن است شکاف کام پنهان یا مخفی (زیر موکوسی) داشته باشد. این شکاف زمانی اتفاق می افتد که پوست روی شکاف را بپوشاند. در شکاف پنهان یا زیر موکوسی بافت صورتی رنگی در دهان مشاده می شود.
علت این مشکل:
شکاف لب و کام رایجترین نقص زمان تولد است. شکافها در مراحل بسیار اولیه دوران حاملگی رخ میدهند. علت شکافهای لب و کام ناشناخته است.
برخی عوامل مهم خطرساز در شکافهای لب و کام:
ژنتیک، کشیدن سیگار در دوران حاملگی، دیابت در دوران حاملگی، استفاده از داروها و یا الکل در طول دوران بارداری، مراقبتهای ضعیف و نادرست در دوران بارداری
ارزیابی شکاف لب و کام:
در بیشتر موارد پزشک شکاف لب و کام را در هنگام تولد مشاهده خواهد کرد.
ارزیابی شکاف لب: شکاف لب ممکن است قبل از تولد توسط اولتراسوند قابل مشاهده باشد.
ارزیابی شکاف کام: مشاهده شکاف کام توسط اولتراسوند سخت است و معمولا قبل از تولد قابل تشخیص نیست. معمولا شکاف کام قابل مشاهده نیست. کودکان دارای شکاف کام دارای قدرت مکیدن ضعیفی هستند. شیر خوردن آنها مدت زمان زیادی طول می کشد. شیر خورده شده از بینی آنها بیرون می آید. اینها نشانه های احتمالی شکاف کام است.
ارزیابی شکاف زیر موکوسی یا پنهان:
شکاف پنهان معمولا باعث مشکلات تغذیه ای (جویدن، بلع، نوشیدن) میگردد. کودک ممکن است زبان کوچک دوشاخه داشته باشد که یکی از نشانه های شکاف پنهان کام و یا شکاف زیر موکوسی است.
زبان کوچک یا یوولا چیست؟
بافت گوشتی است که در ناحیه حلق و انتهای دهان از سقف دهان آویزان است. ما میتوانیم با نگاه کردن به انتهای دهان و در نزدیک حلق آنرا مشاهده نماییم. که یک زبان کوچک دوطرفه مشاهده میشود. اگر شما چنین وضعیتی را مشاهده نمودید با پزشک خود مشورت نمایید چون ممکن است شکاف کام داشته باشید.
برخی موارد چنین شکافهایی ممکن است تا زمان شروع به صحبت کودک مشخص نشود. صدای این کودکان به نظر از بینی می آید. اینگونه کیفیت صدا می تواند نشانه ای از شکاف کام باشد. کودکانیکه دارای شکاف هستند باید از لحاظ شنیداری مورد بررسی دقیق قرار گیرند. اینگونه کودکان در معرض عفونت گوش قرار دارند. عفونت گوش در کودکان دارای شکاف کام بیشتر از کودکان دارای شکاف لب است.
شکاف کام و لب و مشکلات گفتاری و زبانی و انواع آن
شکاف لب و کام چیست؟ شکاف کام و لب از شایع ترین نقص های مادرزادی در نوزادان در بدو تولد است. این شکافها زمانی به وجود می آیند که اجزای صورت جنین در حال رشد به صورت کامل بسته نمی شود. پارگی یا بسته نشدن کامل لب را لب شکری و شکاف سقف دهان را شکاف کام گویند. هنگامی این شکاف ها رخ می دهد که بافت کافی برای ایجاد لب و کام وجود ندارد.
در شکاف لب، شکافی در لب بالا بین دهان و بینی وجود دارد که می تواند از یک شکاف کوچک در قسمت رنگی لب تا یک شکاف کامل در یک طرف و یا دو طرف لب بوده و تا بینی گسترش می یابد. اما در شکاف کام، سقف دهان به طور کامل پیوند نخورده است.
یاشام بهترین مرکز گفتار درمانی تبریز برای ارایه خدمات گفتار درمانی به کودکان دارای شکاف لب و کام است این مرکز به این کودکان خدمات گفتار درمانی ارایه می کند تا به مشکلات خود غلبه پیدا کنند
انواع شکاف کام و لب
شکاف لب یک طرفه، شکاف لب دو طرفه، شکاف کام یک طرفه، شکاف کام دو طرفه، شکاف زبان کوچک، شکاف یک طرفه لب و قسمت قدامی، یک طرفه لب و دو طرفه ی کام، دو طرف لب و قدامی کام و شکاف دو طرفه لب و کام
شکاف زیر مخاطی: شکاف زیر مخاطی برخلاف موارد دیگر در زمان تولد تشخیص داده نمیشوند. در این حالت شکاف در سقف دهان وجود دارد ولی هویدا نیست. در این حالت پوست سقف، روی شکاف را پوشانده است. متخصصان از طریق معاینه ی سقف دهان از طریق انگشت یا وسایل دیگر متوجه این شکاف میشوند.
علت و سبب شناسی شکاف لب و کام
علت ایجاد شکاف کام و لب به سه دسته ی ژنتیکی ، محیطی و روانی_هیجانی تقسیم می شود. عوامل روانی و هیجانی شامل موقعیت های تنش زایی است که احتمال دارد مادر در دوران بارداری در معرض ان قرار گیرد.
عوامل ژنتیکی در شکاف کام و لب:
محققان بررسی کرده اند که در ۳۳ الی ۳۶ درصد افراد، رابطه ی مستقیمی بین توارث و شکاف کام و لب وجود دارد. اگر فرزند اول خانواده ای مبتلا به شکاف کام و لب باشد، احتمال ابتلای فرزند بعدی ۵ درصد افزایش می یابد و اگر یکی از والدین مبتلا باشد احتمال فرزند بعدی ۱۵ درصد افزایش می یابد.
عوامل محیطی موثر در شکاف کام و لب
استفاده از بعضی داروها ( آرام بخش، ضد تشنج، ضد صرع)، مصرف سیگار و الکل مادر، کمبود فولیک اسید در دوران بارداری، سن بالای پدر، وجود استرس در بارداری، اختلال هورمونال مادر مثل هیپرتیروئیدیسم، بیماری عفونی مادر، کمبود ویتامین ریبوفلاوین،B6, ویتامین A، هیپوکسی (سیگار کشیدن مادر باعث هیپوکسی و شکاف کام میشود).
شیوع شکاف لب وکام
نزدیک به ۳ درصد از نوزادان با انواع مختلفی از بد شکلی های مادرزادی به دنیا می آیند که بسیاری از آنها، ناهنجاری های صورتی_جمجعه ای هستند. ۴/۳ شکاف ها یک طرفه ۴/۱ دو طرفه می باشند. در صورتی که ضایعه یک طرفه باشد طرف چپ بیشتر از راست درگیر میشود . تقریبا ۲/۱ شکاف ها هر دو گرفتاری لب و کام را دارند. در حالیکه ۴/۱ فقط گرفتاری لب و۴/۱ فقط شکاف کام دارند. زبان کوچک دو شاخه ۸۰/۱ سفید پوست ها اتفاق می افتد و شکاف کام زیر مخاطی در حدود یک مورد از ۱۲۰۰مورد.
سندروم های دارای شکاف کام :
سندروم تریچر کولین : treacher_collins یک بیماری نادر اتوزومال غالب است که بد شکلی صورتی جمجمه ای دارند به طوری که انگار استخوان گونه ندارند.
سندرم Vander_woude : اختلال ژنتیکی است که افراد مبتلا به آن شکاف لب دارند ممکن است همراه با شکاف کام باشد و یا شکاف کام وجود نداشته باشد..
سندرم Pierre_rabin : این افراد علاوه بر شکاف کام یک شکاف فک کوچکی نیز دارند. تریزومی ۱۳ و ۸ یک اختلال کروموزومی با ناتوانی ذهنی شدید است.
کودکان دارای شکاف کام یک سری مشکلات دارند که بالطبع ناشی از شکاف و ساختار نابهنجار قسمتهای مربوطه می باشد.
مشکلات تغذیه ای در شکاف لب و کام:
افرادی که شکاف کام دارند هماهنگی بین اپیگلوت و نرم کام ندارند به همین دلیل نمیتوانند هنگام غذا خوردن بین تنفس و غذا خوردن هماهنگی ایجاد کند . از آنجا که دهان و بینی این افراد به هم مرتبط است قادر به ایجاد فشار منفی و مکیدن سینه ی مادر نیستند.
مشکلات شنوایی در این مبتلایان:
۹۰ درصد افراد دارای شکاف، در گوش میانی خود تجمع مایع دارند که فشار منفی ان باعث جذب باکتری های حلق بینی و عفونت گوش میانی میشوند.
مشکلات دندانی: این افراد قوس جلویی دندانی مناسبی ندارند و در تلفظ حروف ل، ن، ت، د دچار مشکل اند.
مشکلات روانی_اجتماعی : به دلیل ارتباط کم دارای مشکلات خود کم بینی هستند.
مشکلات ارتباطی:
افراد دارای شکاف، اختلالات ارتباطی خفیف تا معلولیت عمده ارتباطی دارند و اختلالات ارتباطی به دو صورت گفتاری و زبانی بروز میکنند.
مشکلات گفتاری: شکاف لب و کام معمولا به دو صورت بر گفتار تاثیر می گذارد. از طریق کیفیت صوتی نامطلوب، آسیب تولیدی
مشکلات صوتی افراد مبتلا به شکاف لب و کام: پرخیشومی، خروج خیشومی و گرفتگی صدا
ویژگیهای تولیدی افراد مبتلا به شکاف لب وکام:
افراد مبتلا به شکاف لب و کام در تولید صداهای انفجاری، سایشیها و جانشینی صداهای انسدادی حلقی و سایشی حلقی به جای صداهای استاندارد از خود مشکل نشان می دهند.
خطاهای تولیدی در این کودکان به ۳ صورت است:
خطاهای تولیدی رشدی: خطاها به دلیل شکاف کام و لب این افراد نیست بلکه بچه هایی با رشد طبیعی هم این چنین خطاهایی دارند. مثال: حذف خوشه ، لیسپ دندانی خطاهای تولیدی الزامی: این خطاها به دلیل مشکلات اناتومی این افراد بوده و با برطرف شدن مشکل آناتومیکی به مرور زمان بهبود می یابند.
خطاهای جبرانی: برای جبران صداها را خلف تر و تحتانی تر تلفظ میکنند.
علت وجود اختلال تولیدی در کودکان مبتلا به شکاف لب و کام:
یکی از علل اساسی اختلالا تولید در بیماران دارای شکاف لب و کام نارسایی دریچه نرمکامی حلقی و سیستم ولوفارنژیال می باشد. به دلیل نارسایی دریچه نرمکامی حلقی و در نتیجه ی آن فشار هوای لازم برای تولید واج های انفجاری ،سایشی و مرکب ایجاد نخواهد شد.
سایر علل اختلال تولید در بیماران مبتلا به شکاف لب و کام ناهنجاری های دندانی،گرفتاری شدن لبها، عفونت های گوش میانی، فیستول کامی و افزایش حجم لوزه ها می باشد.
مشکلات زبانی در کودکان مبتلا به شکاف لب و کام:
تعدادی از کودکان دارای شکاف کام و لب در مهارت های زبانی پیشرفت کندی از خود نشان میدهند. این مشکلات برخواسته از موارد زیر است: کمبود تحریکات اولیه، کم شنوایی، توقعات پایین والدین، عدم تمایل به صحبت کردن در فرد به خاطر عکس العمل های منفی از شنونده در این افراد علاوه بر زبان، ناتوانی در یادگیری و خواندن و مشکلات شناختی نیز باید بررسی شود.
به طور کلی مشخص شده است که رشد زبان در کودکان با شکاف کام با تاخیر همراه است. اما این تاخیر در بیشتر کودکان به ویژه آنهایی که سندروم دیگری ندارند با افزایش سن بهبود یافته.
مشکلات آواسازی در شکاف کام و لب:
مشکلات آواسازی رایج در بیماران دچار شکاف کام عبارتند از: گرفتگی صدا، صوت نفس الود، زیر و بمی غیر طبیعی، سندروم صدای آهسته، صوت خفه مانند.
تشخیص شکاف کام و لب قبل و بعد از تولد
در دهه های گذشته تشخیص شکاف کام و لب قبل از تولد امکان پذیر نبود ولی امروزه با پیشرفت علم از طریق سونوگرافی های سه بعدی این امکان فراهم شده است. همچنین مادران در دوران بارداری خود این امکان را دارند تا از طریق مشاوره های ژنتیکی به وجود این بیماری در جنین خود آگاه شوند.
کار تشخیص انواع اختلالات گفتاری ناشی از شکاف را آسیب شناس گفتار و زبان شروع می کند و مهمترین وسیله ی تشخیص اختلال، حس شنوایی وی می باشد. آسیب شناس با شنیدن صدای بیمار می تواند پیش بینی کند که چه مشکلاتی وجود دارد ، روی چه مواردی باید کار شود و از چه وسایلی برای ارزیابی کمک بگیرد.
درمان شکاف کام و لب
درمان شکاف کام و لب به سه روش صورت میگیرد : جراحی، درمانهای پروتز گذاری، گفتار درمانی
بعضی از افراد به دلیل سندرومهای همراه قادر به جراحی نیستند یا خانواده ی این افراد با جراحی مخالف هستند. در نتیجه برای درمان آنان از پروتز گذاری استفاده میکنند. در گذشته افراد برای پوشاندن شکاف خود از قیر و چرم و پوست میوه استفاده میکردند.
گفتار درمانها بر مراحل پروتز گذاری نظارت میکنند و برای درمان پرخیشومی از فوت کردن، کف صابون و تولید صداهای انفجاری بهره میگیرند.
جراحی لب
برای جراحی لب نوزاد به طور کامل بیهوش میشود. جراح اتصالات ماهیچه ای دو طرف را حذف میکند و آنها را به جای مناسب برگردانده و دو شکاف را به هم بخیه میزند و اغلب این بخیه ها قابل جذب هستند. اما از آنجا که فرم صورت نوزاد در طی رشد خود تغییر میکند ممکن است نیاز به جراحیهای اصلاحی داشته باشد که معمولا قبل از دبستان انجام میشود.
جراحی کام
جراحی شکاف کام بین ۹ تا ۱۸ ماهگی انجام میشود. اگر جراحی تا سن ۱ سالگی انجام شود کام نوزاد به حالت طبیعی برمیگردد و از مشکلات بعدی به خصوص اشکال در صحبت کردن جلوگیری میکند. در این جراحی ممکن است بافتی از سقف دهان برداشته شود و روی کام قرار گیرد.
مراقبت های بعد از جراحی
نوزاد ۵ تا ۷ روز بعد از جراحی در بیمارستان باقی می ماند. بهبود کامل ممکن است ۴ هفته طول بکشد ناحیه ی جراحی ممکن است دردناک و متورم شود و مشاوره راجع به شیردهی و کنترل حرکات دست نوزاد داده میشود. گفتار درمانی شکاف کام یکی از تخصص های ویژه در گفتاردرمانی است.
آسیب شناسی گفتار و زبان یا گفتار درمانی چیست؟
گفتار درمانی در حیطه های زیر به افراد مبتلا کمک می کند: بهبود گفتار، درک زبان را بفهمد، استفاده از زبان و برقراری ارتباط به روش های غیرکلامی (گوش دادن، نوبت گرفتن و غیره) می تواند از حیطه های کاری گفتاردرمان باشد.
چه کسی گفتار درمانی را انجام می دهد؟
آسیب شناسان گفتار زبان که به آنها گفتار درمانگر نیز گفته می شود انواع مختلفی از مشکلات ارتباطی و بلع را درمان می کنند. آنها حداقل دارای مدرک کارشناسی در این زمینه دارند. آسیب شناسان گفتار و یا گفتار درمانگرها به کودکان مبتلا به اختلالات گفتاری (مانند لکنت زبان)، مشکلات شنوایی و سایر شرایط پزشکی از جمله شکاف کام کمک می کنند.
چگونه گفتار درمانی به کودکان مبتلا به شکاف کام کمک می کند؟
گفتار درمانهایی که با کودکان مبتلا به شکاف کام کار می کنند، آموزش بیشتری برای تشخیص و درمان مشکلات خاص ناشی از شکاف کام دارند. کودکانی که با شکاف کام متولد می شوند ممکن است در حیطه های زیر به کمک احتیاج داشته باشند:
اختلالات بیان و رزونانس:
اختلال بیان زمانی است که کودک در تولید صداهای خاص مشکل دارد. “گفتار شکاف کام” به خطاهای صوتی گفتاری اشاره دارد که در کودکان مبتلا به شکاف کام شایع تر است.
گفتار شکاف کام شامل: صداهای گلوتال و حلقی، زمانی که کودک تارهای صوتی خود را (که در جعبه صدا قرار دارد) به هم فشار می دهد، توسط یک “پاپ” هوا شکل می گیرد. رها شدن هوا میتواند اینطور به نظر برسد که کودک یک صامت را حذف میکند (مثل گفتن «–همه» برای «توپ»).
سایش حلقی : با فشار دادن پایه زبان به پشت گلو و آزاد کردن جریان هوا برای گفتار ایجاد می شود. ممکن است به نظر برسد که کودک برای صداهای خاصی استفاده می کند، مانند ش در کلمه “کفش”.
استاپ های کامی میان پشتی: زمانی که وسط زبان با وسط سقف دهان تماس پیدا می کند و به عنوان جایگزینی برای این صداها استفاده می شود
اختلال تشدید رزونانس: به مقدار غیرعادی انرژی صدای بینی در هنگام صحبت کردن کودک اشاره دارد که می تواند منجر به موارد زیر شود:
بیش از حد خیشومی شدگی (انرژی صدای بیش از حد بینی): این باعث می شود کودک صدای “خیشومی و در بینی” داشته باشد. هیپوناسیالیتی یا خیشومی شدگی کمتر از حد (انرژی بسیار کم صدای بینی): این باعث می شود کودک به نظر برسد که سرماخورده است. رزونانس مختلط (کمی از هر دو).
صدای خیشومی یا صدا در بینی ممکن است به این معنی باشد که کام کودک به درستی کار نمی کند که به آن اختلال عملکرد ولوفارنکس می گویند. این می تواند درک گفتار کودک را برای دیگران سخت کند و ممکن است نیاز به درمان بیشتری داشته باشد.
اهداف گفتار درمانی برای کودکان مبتلا به شکاف کام چیست؟
گفتار درمانی زمانی بهترین نتیجه را دارد که یک آسیب شناس گفتار و زبان به صورت تک به تک با کودک کار کند. در مرکز جامع گفتار درمانی و کاردرمانی تبریز یاشام و مرکز آموزش و توانبخشی اختلالات یادگیری یاشا جلسات درمانی بصورت انفرادی و متناسب با نیاز مراجعه کنندگان عزیز انجام می گیرد. با این حال، گاهی اوقات، درمان در گروه های کوچک نیز براساس نیاز مراحع انجام می شود.
اهداف اصلی برای کمک به کودکان مبتلا به “گفتار شکاف کام” عبارتند از:
با استفاده از تکنیک های تولید درمانی، بیان صحیح (قرار دادن، نحوه و صداگذاری) را ایجاد کنید. اطمینان حاصل کنید که فشار دهانی خوبی در طول تولید صدا وجود دارد. الگوهای گفتار حرکتی جدیدی را ایجاد کنید که جایگزین خطاهای صوتی گفتاری شود.
چگونه والدین می توانند به گفتار درمانی شکاف کام کمک کنند؟
گفتار درمانی شکاف کام باید در اسرع وقت شروع شود. کودکانی که گفتار درمانی شکاف کام را زود شروع می کنند، موفقیت بیشتری دارند. درمان همچنین می تواند به بچه های بزرگتر کمک کند، اما پیشرفت آنها می تواند کندتر باشد زیرا الگوهای حرکتی آنها ریشه دارتر است. حمایت والدین کلید موفقیت پیشرفت کودک در گفتار درمانی است.
کودکانی که این برنامه را سریع‌ترین و با طولانی‌ترین نتایج تکمیل میکنند، کسانی هستند که والدینشان درگیر آن هستند. درمانگر شما باید تکالیفی را به شما و فرزندتان بدهد که بعد از هر جلسه انجام دهید. در مرکز یاشام و یاشا تراپیستها و گفتار درمانها و کاردرمان ها از تکالیف و توانبخشی و اصلاحات صداهای گفتاری به شما آموزشهای لازم را ارایه می نمایند.
کمک به فرزندتان در تکمیل این فعالیت ها، پیشرفت مداوم و انتقال مهارت های جدید را تضمین می کند. به عنوان مثال، تمرین صدای پ به مدت 30 دقیقه در هفته در درمان زمانی که به مدت 10 دقیقه در روز در خانه نیز انجام شود بسیار مؤثرتر است. روند غلبه بر اختلال گفتار یا زبان می تواند کمی زمان و تلاش ببرد. بنابراین مهم است که همه اعضای خانواده صبور باشند و درک کنند.
چگونه می توانیم یک گفتار درمانگر خوب آنلاین یا حضوری برای گفتار درمانی شکاف کام پیدا کنیم؟
شما با مرکز جامع گفتار درمانی و کاردرمانی تبریز یاشام و مرکز آموزش و توانبخشی اختلالات یادگیری تبریز یاشا تماس می گیرید. تا بعد از ارزیابی و بررسی مشکل، تراپیست مناسب برای حل مشکل معرفی گردد و او برنامه های درمانی شما را طراحی و اجرا می نماید.