مهارتهای پیش کلامی آگاهی از صوت
آگاهی از صوت یکی از مهارتهایی است که کودکان باید برای کسب گفتار ابتدا از آن آگاهی پیدا نمایند. مهارت آگاهی از صوت به وسیله تمریناتی قابل افزایش است.
آگاهی از صوت به چه معناست و چرا اهمیت دارد؟
کودکان قبل از درک معنای کلمات چیزهای زیادی راجع به صوت و صداهای گفتاری یاد می‌گیرند. بازیهای شنیداری میزان آگاهی کودک از صداهای گفتاری، و کلمات اولیه از طریق شنیدن و پاسخگویی به شیوه مناسب میسر می‌سازد.
چگونه می توان آگاهی از صوت را افزایش داد؟
صداهای جالب برای کودکتان درآورید و زیر بی‌صدایتان را در هنگام صحبت از تغییر دهید تا جالبتر بصورت اغراق‌آمیز برایش شکلک درآورید و سعی کنید تمام حسهای او (بینایی، لمسی، شنوایی) را بکار گیرید. همه کودکان با تکرار کردن، یاد می‌گیرند ترانه‌های ساده‌ای را بادها و بارها بخوانید این کار برافزایش آگاهی کودک از صوت، آگاهی از صوت و ریتم گفتار کمک می‌کند.
صداهای نمادین
صداهای نمادین همان صداهایی هستند که گفتار نیز و بجای صدا، اشیاء به شکل معنی‌داری بکار می‌روند، مثل صدای حرکت ماشین، و یا صدای حیوانات این صداها معمولاً تکراری هستند و می‌توان آنها را بارها و بارها تمرین کرد.
□ صدای وسایل نقلیه
بیب، بیب (ماشین)، ببو (آمبولانس)، هوهوچی‌چی (قطار)
یک اسباب بازی انتخاب کنید، با آن بازی کرده و صدایش را تقلید کنید مثل «هوهو چی‌چی» برای قطار. سعی کنید به هنگام تقلید از صداها راجع به آنها نیز صحبت کنید. قطار را روی میز حرکت دهید . بگوئید «هوهوچی‌چی» و آنرا به سمت تونل ببرید. ( تونل را با یک جعبه بسازید)
□حیوانات
هاپ هاپ (سگ)، کواک کواک (اردک)، بع بع (گوسفند)، مؤ (گاو)
یکی از حیواناتی را که کودک شما دوست دارد انتخاب کنید. صدای آن را بارها و بارها درآورید و راجع به آن صحبت کنید.
ایست/ برو
□ بازیهای پایان / شروع
یک اسباب بازی انتخاب کنید مثلاً یک ماشین و صدای آنرا بکشید. ماشین را روی میز با صدای آهسته حرکت دهید و وقتی صدا را قطع کردید ماشین را نگهدارید.
تنوع: همزمان با کشیدن صدا روی کاغذ خط بکشید.
کودک می‌‌تواند همزمان با شنیدن صدای شما دور اتاق بدود و موقع قطع صدا بایستد.
□ رژه نظامی
یک آهنگ مارش پخش کنید و کودکتان با ریتم آن رژه برود و هر گاه آهنگ را قطع کردید او بایستد. این کار را چند بار تکرار کنید.
در بسیاری از کلنیکها یکی از آزمونهای شنیداری مقدماتی «آزمون برو» است. کودک منتظر شنیدن کلمه برو (یا کلمات مشابه مانند بنداز، بپر، …) می‌باشد و به محض شنیدن آن عکس‌العملهای مناسب مثل پرت کردن مکعب به داخل سطل را انجام می‌دهد. اغلب کودکان از این بازی لذت می‌برند. این بازی به تشخیص صداهای گفتاری که کودک ممکن است در شنیدن آن دچار مشکل باشد کمک می‌کند.
□ بازی بنداز
چیزهای کوچکی مثل قطعات خانه‌سازی را آماده کنید. یکی را به کودک بدهید و نشان دهید که چگونه با شنیدن کلمه «بنداز» آنرا داخل جعبه بیاندازد. ابتدا با صدای بلند بگوئید و سعی کنید کودک صورت شما را ببیند. آنگاه که او بازی را یاد گرفت با صدای آرامتر بگوئید و جلوی دهان خود را بپوشانید تا فقط بشنود.
□ گوش دادن به صداهای صامت و مصوت
بازی قبلی را با صداهای مختلف تمرین کنید. ممکن است کودک در شنیدن صداهای صامت ضعیفتر عمل کند.
صداهای صامت:
| ث | گ | چ | م | ش | د | س |
صداهای مصوت:
| آ | او | ایی | اِ | اَ | اُ |
گوش کردن به کلمات در داخل عبارت
□ آماده / صبر کن/ برو
به کمک بازیهای زیر می‌توان صبر کردن و گوش کردن به کلمه «برو» را به کودک آموزش داد:
عقب و جلو کردن ماشین
ریختن برج مکعب
قل دادن توپ
مسابقات دو
بازیهای پرشی
□ یک، دو، سه، بپر
از یک پله کوچک بپرد.
داخل یک حلقه بپرد.
عروسک را بپراند.
□یک، دو ، سه ……….. بالا
کودکتان را بالا بلند کنید
یک توپ را بالا پرت کنید
خم شوید و به آرامی راست شوید
□ یک، دو، سه …………پایین
ناگهانی بنشینید.
برج مکعب ها را پایین بریزید.
عروسک را به حالت نشسته در آورید.
صدا/ سکوت
به کمک این بازیها کودک قادر به تمییز بین کلمات و سکوت می‌شود. کودک تنها با شنیدن صدایی از دهان شما، عملی را انجام می‌دهد. ولی اگر تنها لبهای خود را (بدون صدا) به حرکت درآورید، کودک نباید کاری انجام دهد.
□ افعال
دست زدن
دور چرخیدن
بشین/ پاشو
یکی از افعال بالا را انتخاب کنید. هر گاه دستور انجام آنرا با صدای بلند گفتید، کودک باید آن فعل را انجام دهد. مثلاً دست بزن و هر گاه فقط لبهای خود را تکان دادید (بدون صدا)، او نباید کاری انجام بدهد. در صورت نیاز برای انجام فعل به او کمک کنید.
□ اسامی
یکی از افعال را انتخاب کنید. اسم کودک را بگوئید و دستور دهید آنرا انجام دهد. مثلاً علی به دور خودت بچرخ در این صورت او باید فعل را انجام دهد. در حالت دیگر اسم او را فقط با تکان دادن لبها و بصورت بی‌صدا بگوئید. در این حالت او نباید فعل را انجام دهد. بهتر است این بازیها را گروهی انجام دهید زیرا کودکان از همدیگر یاد می‌گیرند
□ گوش کردن به کلمات ساده
می‌توانید از کودک بخواهید که در صورت شنیدن کلمات خاصی عمل مرتبط انجام دهد و مشابه بازیهای قبلی اگر فقط لبهایتان را حرکت دادید عملی انجام ندهد. مثلاً
اگر کلمه «ماشین» را شنیدی آنرا داخل کاراژ ببر.
هرگاه شنیدی «نی‌نی» عروسک را ببوس.
هر گاه شنیدی «کفش» دستتو بزن به کفشت.
هر گاه شنیدی «سیب» یه دونه سیب بنداز تو سبد.
هر گاه شنیدی «قایق» قایق را بنداز توی آب.
اشعار کودکانه
کودکان می‌توانند قبل از فهمیدن کلمات به صداهای گفتاری گوش فرا دهند.
اشعار کودکانه‌ای بخوانید که کودک با شنیدن کلمات مربوطه به اعمال خاص که در آن شعر وجود دارد آنرا انجام دهد.
قوقولی قوقو صبح شده آفتاب زده
چشماتو وا کن کوچولو دستاتو بالا ببر
شکر خدا کن کوچولو سلام به مامان بکن
سلام به بابا بکنبدو برو تو حیاط
بزن به صورتت آب بدو به دور حیاط
تا باشی سرخ و شاداب ۱ و ۲ و ۳ دستا بالا
۴ و۵ و ۶ بپر حالا ۷ و ۸ و ۹ بشین و پاشو
با نمره ۱۰ از غم رها شو