جویدن و بلع

دیسفاژی یا مشکل در جویدن و بلع نشانه بسیاری از شرایط پزشکی مختلف است. این شرایط شامل اختلالات سیستم عصبی و مغزی، اختلالات عضلانی و انسدادهای فیزیکی در گلو می شود. درمان مشکلات بلع ممکن است شامل داروها، تغییرات در عادات غذایی شما و گاهی اوقات روش‌های توانبخشی باشد.

دیسفاژی (مشکل در جویدن و بلع) چیست؟

دیسفاژی اصطلاح پزشکی برای مشکل در جویدن و بلع است. هنگام قورت دادن، بسیاری از عضلات و اعصاب با هم کار می کنند تا غذا یا نوشیدنی را از دهان به معده منتقل کنند. وقتی مشکلی در نحوه عملکرد این قطعات وجود دارد، ممکن است هنگام بلع احساس ناراحتی یا کندی و یا درد داشته باشیم. هنگامی که می خواهید آب، غذا یا حتی بزاق خود را ببلعید، ممکن است سرفه کنید و یا احساس خفگی کنید.

بیشتر مردم می دانند که دیسفاژی و مشکل جویدن و بلع چه احساسی دارد. اگر تا به حال خیلی سریع غذا خورده اید و احساس می کنید غذا در لوله اشتباهی فرو رفته است، یا اگر گلوی خود را به دلیل گیرکردن چیزی پاک کرده اید – از قبل با دیسفاژی آشنا هستید. این فقط احساس ناخوشایندی است و معمولاً جای نگرانی نیست.

اما دیسفاژی می تواند نشانه چیزی جدی باشد. این یک علامت رایج پس از سکته مغزی است. دیسفاژی درمان نشده می تواند خطراتی مانند ورود غذا یا مایعات به راه هوایی شما (آسپیراسیون) داشته باشد. این می تواند منجر به عفونت ریه یا ذات الریه شود.

یک متخصص در اختلالات جویدن و بلع به نام آسیب شناس گفتار زبان (SLP) یا گفتار درمان می تواند توانایی شما را برای بلع ارزیابی کند و در صورت وجود خطر، درمان را ارائه دهد.

انواع دیسفاژی یا مشکلات جویدن و بلع

بر اساس محل مشکل، دیسفاژی را به سه نوع تقسیم می کنند. بلع را به عنوان سفری در نظر بگیرید که غذاها و مایعات به معده شما می روند. سه ایستگاه اصلی در طول مسیر وجود دارد: دهان (حفره دهان)، گلو (حلق) و لوله غذایی که به معده شما (مری) متصل می شود.

مشکلات در هر یک از این توقف های کلیدی می تواند باعث کندی سرعت شود و بلع غذا را دشوار یا غیرممکن کند.

دیسفاژی دهان یا مشکلات جویدن و بلع:

مشکل در دهان شماست. فک، دندان ها و زبان شما با هم کار می کنند تا هنگام جویدن غذا را به قطعات کوچکتر تبدیل کنند. غدد بزاقی شما بزاق تولید می کنند که غذا را نرم می کند تا به راحتی از هم جدا شود.

دیسفاژی اوروفارنکس:

مشکل در گلو شماست. بعد از اینکه دهان غذا را آماده کرد، زبان شما آن را به پشت گلو فشار می دهد. جعبه صدای شما (حنجره) بسته می شود تا از لغزش غذا یا مایعات به داخل راه هوایی (نای) به سمت مری شما جلوگیری کند. دیسفاژی اوروفارنکس به نام دیسفاژی انتقالی نیز شناخته می شود. به این موضوع فکر کنید: این شامل مشکلاتی در انتقال غذا از دهان به گلو می شود.

دیسفاژی مری:

مشکل در مری شماست. مری شما غذا یا مایع را با حرکتی موج مانند (پریستالسیس) به سمت پایین فشار می دهد تا زمانی که به معده شما برسد.

چه چیزی باعث دیسفاژی می شود؟

هر گونه اختلال، بیماری یا شرایطی که بر عضلات یا اعصابی که به شما در بلع کمک می‌کنند تأثیر بگذارد، می‌تواند باعث دیسفاژی شود.

اختلالات سیستم عصبی و مغز

شرایط و آسیب‌هایی که بر مغز و سیستم عصبی شما (شبکه اعصابی که عضلات و اندام‌ها را کنترل می‌کنند) که باعث دیسفاژی می‌شوند، تأثیر می‌گذارند:

اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS):

وضعیتی که اعصاب کنترل کننده عضلات شما را ضعیف می کند.

تومورهای مغزی:

رشد در مغز شما (هم سرطانی و هم خوش‌خیم) که می‌تواند سیگنال‌های عصبی را  که به عضلات شما می‌گوید حرکت کنند را مختل کند.

فلج مغزی:

یک اختلال رشدی (که با آن متولد شده اید) که حرکت و هماهنگی عضلات را سخت می کند.

زوال عقل یا دمانس:

یک حالت روانی مرتبط با بیماری های مختلف که شامل مشکل در تفکر و هماهنگی حرکت است.

مولتیپل اسکلروزیس (MS):

یک بیماری خود ایمنی است که به اعصاب مغز و نخاع آسیب می رساند. با یک بیماری خود ایمنی، سیستم ایمنی بدن شما به سلول های سالم بدن شما حمله می کند.

بیماری پارکینسون:

وضعیتی که باعث می شود بافت مغز شما خراب شود و در حرکت و هماهنگی مشکل ایجاد کند.

اختلالات عضلانی

شرایطی که مانع از کمک ماهیچه های سر و گردن شما به بلع می شود این مشکلات عبارتند از:

آشالازی:

یک اختلال نادر که در آن عضلات انتهای مری شل نمی‌شوند تا غذا وارد معده شود.

اسپاسم کریکوفارنکس:

اسپاسم (انقباضات غیرطبیعی) که زمانی اتفاق می‌افتد که عضله بالای مری بیش از حد فشرده می‌شود و این احساس را ایجاد می‌کند که چیزی در گلو گیر کرده است.

اسپاسم مری

اسپاسمها که زمانی اتفاق می افتد که ماهیچه های مختلف در مری شما بیش از حد فشرده شوند.

دیستروفی عضلانی:

گروهی از بیماری های ارثی که باعث ضعیف شدن عضلات در طول زمان می شود.

میاستنی گراویس:

یک بیماری خودایمنی که سیگنال‌هایی را که اعصاب به ماهیچه‌ها ارسال می‌کنند قطع می‌کند و کنترل حرکات را دشوار می‌کند.

میوزیت:

یک بیماری خود ایمنی که می تواند باعث ضعف عضلانی در گلو و مری شود.

اسکلرودرمی:

یک بیماری خود ایمنی که باعث ایجاد بافت اسکار در مری شما می شود. بافت سفت مانع از فشرده شدن ماهیچه های مری برای حرکت غذا به سمت معده می شود.

باریک شدن، انسداد و مسائل ساختاری

شرایطی که ایجاد انسداد می کند یا باعث تنگ شدن بیش از حد گلو یا مری می شود می تواند بلع را سخت کند.

علل ساخاری مشکلات جویدن و بلع عبارتند از:

سرطان:

تومورها در سر و گردن می توانند مانع خوردن و نوشیدن شوند. سرطان مری شایع ترین نوع سرطانی است که باعث دیسفاژی می شود.

ازوفاژیت ائوزینوفیلیک:

این وضعیتی زمانی اتفاق می‌افتد که گلبول‌های سفید خون (ائوزینوفیل‌ها) بیش از حد در مری شما جمع می‌شود و باعث سفتی می‌شود.

دیورتیکول مری:

کیسه ضعیف شده ای که در پوشش مری شما ایجاد می شود. تکه های غذا می توانند در کیسه جمع شوند و این حس را ایجاد کنند که چیزی در گلوی شما گیر کرده است. رایج ترین نوع دیورتیکول زنکر نام دارد.

تارهای مری و حلقه های (Schatzki):

بافت غیر معمولی در داخل مری شما که لوله را باریک می کند. لوله کوچکتر می تواند باعث گیرکردن غذا شود.

GERD (بیماری ریفلاکس اسید):

اسید معده می تواند به سمت عقب به مری شما جریان یابد و باعث ایجاد بافت اسکار شود. این بافت می تواند باعث سفت شدن وتنگی مری و تحریکی به نام مری بارت شود. این شرایط می تواند بلع را دردناک و دشوار کند.

علل غیر ساختاری دیگر مشکلات جویدن و بلع

عفونت‌ها، مانند گلودرد استرپتوکوکی (لوزه‌های باکتریایی)، می‌توانند باعث درد و التهاب شوند که منجر به دیسفاژی می‌شود. دیسفاژی می تواند پس از جراحی سر و گردن یا سایر انواع درمان رخ دهد. به عنوان مثال، پرتودرمانی برای سرطان سر و گردن، تومورها را از بین می برد، اما می تواند به بافت سالم و مسول  در بلع نیز آسیب برساند.

عوامل خطر برای دیسفاژی چیست؟

افزایش سن باعث دیسفاژی نمی شود، اما یک عامل خطر کلیدی است. عضله با افزایش سن ضعیف می شود و ما را مستعد آسیب می کند. خطر ابتلا به بسیاری از بیماری های عصبی مرتبط با دیسفاژی با افزایش سن افزایش می یابد.

مراقبت و درمان مشکلات جویدن و بلع

دیسفاژی چگونه تشخیص داده می شود؟

متخصصان گفتار درمانی یاشام در مورد علائم شما می پرسد و یک معاینه فیزیکی انجام می دهد. آنها ممکن است یک یا چند آزمایش را برای بررسی ساختارهای سر و گردن انجام دهند که به شما در بلع کمک می کند.

آزمایشات معمولی در مشکلات جویدن و بلع

مری (تست بلع باریم):

رادیولوژیست به شما محلول باریم می دهد که گلو و مری شما را به وضوح در اشعه ایکس نشان می دهد. این تکنیک را  عکس‌برداری با اشعه ایکس می‌گیرند که ویدیویی از نحوه عملکرد مری شما در حین بلع را نشان می‌دهد.

ازوفاگودئودنوسکوپی (EGD) یا آندوسکوپی فوقانی:

متخصص گوارش یک اسکوپ را در گلوی شما قرار می دهد که از گلو، مری و معده شما عکس می گیرد. می تواند باریک شدن، تومورها و شرایطی مانند مری بارت را نشان دهد.

لارنگوسکوپی:

یک متخصص گوش و حلق و بینی (پزشک گوش، حلق و بینی) یک وسیله کوچک در بینی شما قرار می دهد که به آنها اجازه می دهد گلو و جعبه صدای شما را از نظر بی نظمی معاینه کنند.

بلع باریم اصلاح شده:

یک آسیب شناس گفتار زبان (SLP) یا گفتار درمان  به شما مایعات و غذای دارای باریم می دهد تا ببلعید. آنها به شما می گویند که چه زمانی بجوید و قورت دهید در حالی که رادیولوژیست عکس اشعه ایکس می گیرد که نحوه عملکرد دهان، گلو و مری شما را ثبت می کند.

ارزیابی فیبر نوری آندوسکوپی بلع (FEES):

یک SLP یا گفتار درمان متخصص جویدن و بلع دوربین کوچکی را در بینی شما قرار می دهد که به آنها اجازه می دهد حنجره و بالای مری شما را ببینند. هنگامی که دوربین در جای خود قرار گرفت، مایعات و مواد غذایی  رنگی را مصرف خواهید کرد که باعث می شود آنها را در دوربین نشان دهند.

SLP یا گفتار درمان روند بلع را مشاهده می کند و بررسی می کند که آیا غذا وارد راه هوایی شما می شود یا خیر.

مانومتری مری:

متخصص گوارش لوله ای را از بینی شما به معده شما منتقل می کند. وقتی لوله در جای خود قرار گرفت، از شما می خواهند که آب بنوشید. این لوله به یک ضبط کننده فشار متصل می شود که هنگام قورت دادن مایع، انقباضات مری شما را اندازه گیری می کند.

دیسفاژی چگونه درمان می شود؟

درمان دیسفاژی و مشکلات جویدن و بلع به علت ایجاد آن و شدت آن بستگی دارد. درمان شما ممکن است شامل موارد زیر باشد:

دارو درمانی اختلالات جویدن و بلع:

داروهای ضد میکروبی برای درمان عفونت‌ها (معمولاً توسط ویروس‌ها یا قارچ‌ها) که باعث دیسفاژی می‌شوند، تجویز می شود. درمان GERD شامل داروهایی برای کنترل رفلاکس اسید است.

تغییرات سبک زندگی در درمان مشکلات جویدن و بلع:

گفتار درمانی تغییر رژیم غذایی و عادات غذایی خود را توصیه کند. ممکن است به غذاهای نرم تری نیاز داشته باشید که جویدن آنها راحت تر باشد. ممکن است لازم باشد از خوردن غذا و نوشیدنی خیلی گرم یا سرد خودداری کنید.

سایر درمان های پزشکی در درمان اختلالات جویدن و بلع:

اگر یک بیماری عصبی بلع را برای شما دشوار می کند، درمانگر شما می تواند راه حل هایی را ارائه دهد. گزینه های شما ممکن است شامل تزریق سم بوتولینوم (Botox®) برای تسکین اسپاسم عضلانی باشد. ممکن است برای بزرگ کردن مری یا برداشتن انسداد به روشی نیاز داشته باشید.

لوله تغذیه:

اگر شما به اندازه کافی غذا یا نوشیدنی نمی خورید یا در معرض خطر خفگی هستید، ممکن است  لوله تغذیه  توصیه شود. یک لوله تغذیه مواد مغذی را مستقیماً به روده یا معده شما می رساند.

توانبخشی و گفتار درمانی برای مشکلات جویدن و بلع

بسیاری از مردم توانبخشی را مفید می دانند. یک SLP یا گفتار درمان می تواند تمریناتی را برای تقویت ماهیچه های بلع به شما آموزش دهد. برای بلع ایمن، SLP و یا گفتار درمان یاشام  ممکن است موارد زیر را توصیه کند:

تغییر نحوه خوردن و آشامیدن:

SLP یا گفتار درمان، شما را راهنمایی می کند که لقمه های کوچکتری بگیرید و غذا را به طور کامل بجوید. ممکن است لازم باشد پودر غلیظ کننده خاصی را به نوشیدنی های خود اضافه کنید زیرا قورت دادن مایعات آبکی ممکن است سخت باشد.

عمود نشستن در حین غذا خوردن:

برای کاهش خطر خفگی، SLP یا گفتار درمان شما بهترین راه برای نشستن در حین غذا خوردن را به شما نشان می دهد. همچنین می توانید یاد بگیرید که چگونه سر خود را کج کنید تا بلع راحت تر شود. این تکنیک ها خطر ریزش غذا یا مایعات را در نای شما کاهش می دهد.

پاکسازی گلو:

SLP یا گفتار درمانها می توانند به شما بیاموزند که چگونه در صورت گیر کردن غذا یا نوشیدنی، با کمی سرفه گلوی خود را با خیال راحت پاک کنید.

عوارض یا خطرات عدم درمان دیسفاژی چیست؟

دیسفاژی می تواند منجر به مشکلات جدی سلامتی شود و حتی بدون درمان کشنده باشد. خطرات عبارتند از:

کم آبی بدن
سوء تغذیه
خفگی.

آسپیراسیون خاموش و پنومونی آسپیراسیون.

بازماندگان سکته مغزی در معرض خطر بالای آسپیراسیون خاموش هستند. آسپیراسیون خاموش زمانی است که غذا و مایع بدون سرفه، خفگی یا سایر علائم مشکل بلع وارد ریه های شما می شود. مواد خارجی می تواند منجر به ذات الریه شود.

چه زمانی باید با گفتار درمانی یاشام  در مورد مشکل در بلع تماس بگیرم؟

به محض اینکه متوجه شدید که دیسفاژی شما یک بار نیست، یک قرار ویزیت با گفتاردرمان یاشام در تبریز  ترتیب دهید. دیسفاژی مکرر احتمالاً دلیلی دارد که گفتار درمان شما می تواند آن را تشخیص داده و درمان کند.

یادداشتی از کلینیک یاشام تبریز

سرفه، خفگی و احساس اینکه چیزی در گلوی شما گیر کرده است ممکن است همه احساس ناخوشایندی داشته باشند، اما همچنین می توانند سیگنال های نجات دهنده ای برای دریافت کمک ارائه دهند. اگر مرتباً مشکل  بلع دارید، وقت آن است که با گفتار درمان یاشام  ملاقات کنید. اگر شما یک بازمانده از سکته مغزی هستید یا فردی که در معرض خطر بالای اختلال بلع است، گفتار درمانی یاشام  مشکلات بلع را بررسی می کند. اگر مشکلی وجود دارد، یک SLP گفتار درمان اغلب می‌تواند منابعی را فراهم کند که بتوانید از آن برای خوردن یا نوشیدن ایمن استفاده کنید، بنابراین غذای مورد نیاز خود را دریافت کنید.