توانبخشی و مراکز توانبخشی
تمام انسانهای روی زمین حق دارند تا زمانیکه زنده هستند با هر توانایی از زنگی خود لذت ببرند و خود تصمیم گیر نیازها و خواسته های خود باشند.
این تعریف به تعریف تفاوت بین مراقبت حاد و توانبخشی کمک می کند. مراقبت حاد بر بقای فرد متمرکز است، در حالی که توانبخشی به آموزش و پرورش افراد مربوط می شود تا بتوانند با تمرکز بر ارتقای خودمراقبتی و استقلال عملکردی، زندگی مستقلی داشته باشند.
توانبخشی در یک محیط سلامت
در سلامت، زمانی که به بیماری‌های حاد یا مزمن، آسیب یا تروما اشاره می‌شود، توانبخشی را می‌توان به عنوان «مجموعه مداخلات طراحی شده برای بهینه‌سازی عملکرد در افراد دارای شرایط سلامت در تعامل با محیط خود» تعریف کرد. در واقع هر فردی را توصیف می کند که به دلیل شرایطی از جمله سن، اختلال اکتسابی یا ژنتیکی یا اختلال عملکرد مربوط به یک رویداد زندگی، استرس یا ناهنجاری های مادرزادی قادر به انجام یک فعالیت بدون محدودیت نیست.
عامل کلیدی در مراقبت از بیمار کمک به افراد برای بهبود عملکرد و تلاش برای استقلال، پس از یک آسیب یا تشخیص یک بیماری طولانی مدت است. برای بسیاری این تنها از طریق دسترسی به خدمات توانبخشی امکان پذیر است. توانبخشی می تواند پیشگیرانه، ترمیمی، حمایتی یا تسکین دهنده باشد. طبق گفته سازمان بهداشت جهانی (WHO)، توانبخشی یکی از مؤلفه‌های ضروری پوشش همگانی سلامت (UHC) است که در کنار «ارتقای سلامت، پیشگیری از بیماری‌ها، درمان و مراقبت‌های تسکینی» از ویژگی‌های آن است.
بر اساس برآوردها، بیش از یک میلیارد نفر – بیش از 15٪ از جمعیت جهان – با نوعی اختلال زندگی می کنند. علاوه بر این، 2.41 میلیارد نفر با بیماری هایی زندگی می کنند که بر توانایی آنها در انجام کارهای روزمره تأثیر می گذارد و از خدمات توانبخشی بهره مند می شوند، که به این معنی است که از هر 3 نفر 1 نفر در طول مدت بیماری یا آسیب خود به این خدمات نیاز دارند.
نقش توانبخشی در مراقبت های بهداشتی
هدف از توانبخشی فراهم کردن ابزارهایی است که افراد برای زندگی کامل خود نیاز دارند. به افراد کمک می‌کند تا مهارت‌ها، توانایی‌ها یا دانش‌هایی را که ممکن است در نتیجه بیماری، آسیب یا ناتوانی از دست رفته یا از بین رفته باشند، بازیابی کنند. برای کمک به شناسایی نیازهای توانبخشی سازمان جهانی بهداشت (WHO) طبقه بندی بین المللی عملکرد، ناتوانی و سلامت (ICF) را ایجاد کرد که حوزه های سلامت را از دیدگاه بدن، فرد و جامعه توصیف می کند.
برخلاف ICD-10 که برای طبقه‌بندی شرایط سلامتی استفاده می‌شود، ICF بر چگونگی تأثیر یک آسیب، بیماری یا اختلال بر عملکرد و مشارکت فرد در فعالیت‌های روزانه تمرکز دارد.
نیازهای توانبخشی در حوزه های زیر طبقه بندی شده اند:
عملکردهای ذهنی/شناختی
بسیاری از بیماری ها و اختلالات مانند اختلالات ژنتیکی، سکته مغزی یا آسیب مغزی ضربه ای وجود دارد که می تواند بر عملکردهای شناختی و ادراکی فرد تأثیر بگذارد.
توانبخشی می تواند به موارد زیر کمک کند:
بهبود حافظه و توجه از طریق تمرینات مبتنی بر شواهد علمی
اطمینان از ایمنی و بهبود مشارکت در فعالیت های زندگی روزمره از طریق تمرین، آموزش و تهیه وسایل کمکی و سازگاری
کارکردهای عاطفی
اختلالات عاطفی زیادی وجود دارد که بر توانایی عملکرد فرد تأثیر می گذارد، مانند اختلال اضطراب، افسردگی و اختلال دوقطبی. در بسیاری از موارد، هدف از درمان علائم می‌تواند پیچیده باشد و نه تنها شامل مداخلات پزشکی و دارویی، بلکه شامل آموزش، مشاوره و حمایت عاطفی و همچنین آموزش تکنیک‌هایی است که به پیشگیری و مدیریت استرس کمک می‌کند
اختلال بینایی
توانبخشی اختلالات بینایی می تواند فراتر از ارزیابی و اصلاح کمبودها باشد. یک فرد ممکن است برای سازگاری با محیط خود و انجام فعالیت‌های روزانه مانند مهارت‌های اولیه در خانه، مسیریابی در زندگی در جامعه، مانند شناسایی مکان‌های دیدنی و استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی به کمک نیاز داشته باشد. همچنین ممکن است برای سازگاری و سازگاری با کاهش بینایی خود به آموزش و حمایت نیاز داشته باشد.
گفتار، زبان و ارتباط
هنر بیان و درک شدن به گفتار واضح، استفاده صحیح از کلمات و نحوه استفاده ما از زبان و حرکات بستگی دارد. مشکلاتی مانند آفازی (درک یا برقراری ارتباط زبان) یا آپراکسی گفتاری (عملکرد ذهنی و توالی حرکات پیچیده) ممکن است به دلیل تاخیر در رشد، مشکلات یادگیری مانند اختلالات طیف اوتیسم یا اختلال کم توجهی بیش فعالی یا به دنبال اختلالات عصبی و شرایط دژنراتیو رخ دهد. مانند سکته مغزی، پارکینسون، آسیب سر و زوال عقل.
دیسفاژی
علائم و پیامدهای دیسفاژی، ناتوانی در بلع غذا و مایعات. می تواند بر سلامتی و توانایی فرد برای رشد تأثیر بگذارد. بدون درمان این علائم می تواند منجر به خفگی و پنومونی آسپیراسیون شود. اگرچه همه موارد دیسفاژی را نمی توان با مداخله صحیح درمان کرد، اما علائم را می توان مدیریت کرد.
شایع ترین علائم عبارتند از:
سرفه یا خفگی هنگام خوردن یا نوشیدن
برگشت غذا از طریق دهان یا بینی
احساس گیرکردن غذا در گلو یا سینه
آب دهان مداوم
ناتوانی در جویدن صحیح غذا
تغذیه
یک رژیم غذایی متعادل در بازیابی و/یا بهینه سازی سلامت مهم است. بدن برای کمک به بهبودی و بهبودی پس از آسیب یا بیماری به انرژی، پروتئین و چربی غیراشباع نیاز دارد. سوءتغذیه یا از طریق انتخاب سبک زندگی یا بیماری می تواند بر سلامت و بهبودی تأثیر بگذارد.
مدیریت درد
درد می تواند بر سلامت جسمی، عاطفی و اجتماعی بیمار تأثیر بگذارد. مداخله زودهنگام و اتخاذ یک رویکرد چند رشته ای برای درد می تواند تا حد زیادی عملکرد بیمارانی را که درد حاد و مزمن را تجربه می کنند بهبود بخشد. نشان داده شده است که تمرکز بر نیازها و اهداف بیمار، به جای تمرکز بر علائم فردی، باعث بهبود احساس کنترل و توانمندسازی بیمار و همچنین تبعیت و نتایج مثبت مداخلات می شود.
مدیریت روده/مثانه و توالت کردن
عوامل زیادی در مدیریت علائم مربوط به روده و مثانه دخیل هستند. در کنار کاترتیزاسیون و مداخلات مدیریت روده، ارائه آموزش در مورد انتخاب های غذایی یا آموزش تقویت کف لگن می تواند تأثیر مثبتی داشته باشد و می تواند بیمار را برای ایجاد تغییر در سبک زندگی توانمند کند!
عملکردهای تنفسی
شرایطی که سیستم تنفسی را به خطر می اندازند مانند آسم، COPD و ذات الریه می توانند عملکرد را کاهش دهند، باعث تنگی نفس شوند و عملکرد را به شدت تحت تاثیر قرار دهند. مداخلات برای آموزش، درمان و پیشگیری از مشکلات تنفسی می تواند بهزیستی ذهنی و جسمی را بهبود بخشد.
عملکردهای قلبی عروقی و خونی
سکته مغزی، بیماری قلبی عروقی و ادم نمونه‌هایی از مشکلات قلبی عروقی و گردش خون هستند که می‌توانند منجر به ناتوانی شوند و نه تنها به تغییر سبک زندگی، بلکه نیاز به سازگاری برای ایجاد استقلال نیز نیاز دارند.
توانبخشی می تواند با ارائه مشاوره و پشتیبانی به بیماران در اتخاذ عادات سالم و انجام فعالیت بدنی ایمن کمک کند. افراد ممکن است بسته به نیاز خود به مشاوره در مورد کمک ها و سازگاری ها، تغذیه، و/یا فعالیت بدنی نیاز داشته باشند.
عملکردهای حرکتی و تحرک
مهارت های حرکتی را می توان با مداخلات به موقع مانند کمک ها، سازگاری ها و ورزش بهبود بخشید. با توجه به تعادل، راه رفتن، و عملکرد اندام فوقانی، آموزش مجدد حرکات طبیعی از طریق مشاوره، تمرین و ورزش می تواند برای آسیب های حاد و شرایط مزمن مفید باشد.
فعالیت های زندگی روزمره
آموزش، مشاوره و تمرین در مراقبت از خود، فعالیت های روزمره زندگی، اوقات فراغت و فعالیت های ورزشی می تواند به بهبود، ایمنی، استقلال و مشارکت در زندگی اجتماعی و اجتماعی کمک کند.
تیم های توانبخشی در مراقبت های پزشکی
بسیاری از اصطلاحات برای توصیف تیم های توانبخشی در مراقبت های پزشکی استفاده می شود. واژه‌های «بین رشته‌ای»، «میان رشته‌ای»، «میان رشته‌ای» و «چند رشته‌ای» به طور فزاینده‌ای به جای یکدیگر استفاده می‌شوند. این اصطلاحات درجات مختلفی از درگیری رشته های مختلف را در محیط تیم توصیف می کنند، اما تفاوت های قابل توجهی بین این رویکردهای متفاوت برای مراقبت وجود دارد.
تیم های درون رشته ای (تک رشته ای) از متخصصان یک رشته تشکیل شده اند. بین رشته‌ای تیم‌هایی هستند که نقش‌های همپوشانی دارند که برای دستیابی به اهداف مشترک با هم کار می‌کنند.
تیم های بین رشته ای نقش ها و مسئولیت های انعطاف پذیری دارند. آنها برای به حداکثر رساندن ارتباطات، تعامل و همکاری نقش‌هایی مشترک دارند. همپوشانی مسئولیت ها باعث انعطاف پذیری در حل مسئله و وابستگی متقابل تیم می شود. از روز اول، اعضای تیم برای حل مشکلات همکاری می کنند. این رویکرد سلسله مراتب نظم و انضباط را حذف می کند و ارتباطات و همکاری در سطح سازمان را بهبود می بخشد.
نقش تیم چند رشته ای در توانبخشی
هر یک از اعضای تیم چند رشته ای در بهبود عملکرد روزمره یک فرد و کاهش خطر ابتلا به عوارضی که ممکن است منجر به مداخلات بهداشتی بیشتر شود، نقش دارد. تیم متشکل از گروهی از افراد است که مهارت های مکمل دارند و اهداف مشترکی دارند! هر یک از اعضای تیم برای تعیین اهداف و توسعه برنامه‌های مراقبتی برای کمک به بیماران در رفع نیازهای جسمی، روانی و اجتماعی که همیشه در حال تغییر هستند، همکاری می‌کنند. از آنجایی که نیازهای بیمار اغلب پیچیده است، اعضای تیم درگیر در مراقبت از بیمار بسته به محیط مراقبت های بهداشتی، منابع موجود و مهمتر از همه، نیازهای فردی بیمار متفاوت خواهند بود.
گفتار درمانی
درمانگر گفتار و زبان که به عنوان آسیب شناس گفتار و زبان و یا گفتار درمانی نیز شناخته می شود، متخصصان حوزه ارتباطات، صدا، گفتار، زبان، شنوایی، تغذیه، بلع و همچنین جنبه های اجتماعی و شناختی ارتباط هستند.
فیزیوتراپیست
فیزیوتراپیست ها متخصص حرکت انسان هستند… فیزیوتراپیست ها اعضای ارزشمند تیم های چند رشته ای در درمان دردهای حاد و مزمن هستند. آنها به طور قابل توجهی به ارتقاء سلامت، پیشگیری، غربالگری، تریاژ، ارزیابی و فعالیت های درمانی کمک می کنند. علاوه بر شرایط اسکلتی- عضلانی، فیزیوتراپیست ها نقش مهمی در درمان و حفظ شرایط مزمن مانند بیماری قلبی عروقی، بیماری انسدادی مزمن ریه، دیابت، پوکی استخوان، چاقی و فشار خون بالا دارند.
کاردرمانگر
کاردرمانگران با مردم و جوامع کار می کنند تا توانایی آنها را برای مشارکت در مشاغلی که می خواهند، نیاز دارند یا انتظار می رود انجام دهند، یا با اصلاح شغل و/یا محیط برای حمایت بهتر از مشارکت شغلی خود، افزایش دهند.
پروتز و ارتوتیست
از نظر فنی رشته های جداگانه ای هستند، اما اهداف مشترک آنها در توانبخشی آنها را در یک نهاد تعاونی متحد می کند. در برخی موارد، افراد ممکن است آموزش دوگانه داشته باشند، در حالی که برخی دیگر فقط در زمینه پروتز یا ارتز آموزش می بینند.
متخصص پا
متخصص پا در تشخیص و درمان بیماری‌های اندام تحتانی، بیماری‌های شایع پا و بیماری‌های مزمن پزشکی که بر پاها و اندام‌های تحتانی تأثیر می‌گذارند، تخصص دارند.
متخصص تغذیه
متخصصین تغذیه با هدف کلی ارتقاء سلامت و پیشگیری از بیماری در افراد و جوامع، مشکلات رژیم غذایی و تغذیه را ارزیابی، تشخیص و درمان می کنند.
روانشناس
روانشناس با افراد، خانواده ها و گروه ها برای کاهش پریشانی و تقویت و ارتقای بهزیستی روانی، به حداقل رساندن طرد و نابرابری ها کار می کند و افراد را قادر می سازد تا در روابط معنادار و فعالیت های کاری ارزشمند و اوقات فراغت شرکت کنند.
مددکار اجتماعی
مددکاران اجتماعی به افراد کمک می‌کنند تا گزینه‌ها را شناسایی کرده و برای خود تصمیم بگیرند تا بتوانند راهبردهایی را برای حل مشکلات و بهبود کیفیت زندگی خود ایجاد کنند.
پرستار توانبخشی
پرستاران توانبخشی نقش گسترده ای در پوشش طیف وسیعی از مسائل توانبخشی از جمله مراقبت شخصی، فعالیت های زندگی روزمره، سلامت کوتاه مدت و بلند مدت، مسائل اجتماعی، استقلال و حمایت عاطفی دارند.
شنوایی شناس
شنوایی شناسان متخصص در پیشگیری، شناسایی، ارزیابی، درمان و توانبخشی مشکلات شنوایی و دهلیزی در طول عمر به منظور بهبود کیفیت زندگی افراد و به حداکثر رساندن مشارکت آنها در جامعه هستند.
بینایی سنجی و چشم پزشکی
بینایی سنجی و چشم پزشکی دو حرفه مختلف هستند که همگی در بهبود بینایی نقش دارند. اپتومتریست ها متخصصان مراقبت های بهداشتی هستند که مراقبت های اولیه بینایی را از آزمایش بینایی و اصلاح تا تشخیص، درمان و مدیریت تغییرات بینایی ارائه می دهند که در درجه اول شامل انجام معاینات چشمی و تست های بینایی، تجویز و توزیع لنزهای اصلاحی، تشخیص برخی ناهنجاری های چشمی و تجویز است
چشم پزشک
یک پزشک است که در مراقبت از چشم و بینایی تخصص دارد. چشم پزشکان از نظر سطح آموزش و تشخیص و درمان با اپتومتریست ها و بینایی شناسان تفاوت دارند. چشم پزشک تمام بیماری های چشمی را تشخیص داده و درمان می کند، جراحی چشم را انجام می دهد و عینک و لنز تماسی را برای اصلاح مشکلات بینایی تجویز و نصب می کند.
